10-mavzu: O’zbekiston viloyatlarining tarixiy-madaniy yodgorliklari

Langar ota majmuasi - Qashqadaryo, XV-XV1 asrlarda qurilgan masjid va makbaralardan iborat. M aejid chorsi tarxli, ie-sh ayvonli ikki xonakoxdan iborat. Xonakoxlar koshin va girix nakshlar bilan serxash am bezatilgai. M akbara peshtoki - gumbazli, silliklangan gish tlar bilan koplangan, “bandak” va “mavj” uslu-bida terilgan. Gumbazi o’zaro chorasi kesishgan gurt ravokka tayangan.
Luja Qurbon madrasasi Qarshida. XVII! asrda qurilgan. M ad-rasa murabba tarxli. Bosh tarzi peshtokli, undan gumbazli miyon-saroy orkali xovliga o’tiladi. Kichiq xovli atrofi xujralar bi-lan uralgan. D arexona miyonearoyga to’tash joylashgan.
SHamsiddin ko’pol makbarasi SH axrisabzda, Dor o’t-tilovatda joylashgan. Bu yrda Amir Temo’rning piri SH ayx SH amsiddin ku-lol dafn etilgan (1370 y.). M akbara bir xonali, gumbazi saklan-magan. Ichidagi sagana marmar toshdan, uymanaqsh bilan jozibador bezatilgan.
SHermuxammad madrasasi Qarshida. taxminan XVII-XV III asr-larda barpo etilgan. M adrasa chorsi tarxli, bosh tarzi besh xona-dap iborat. M arkazida miyonsaroy, ikki yonida darexona j oylash -gan. burchaklariga guldaetalar ishlangan. Guldaetalar tepasi fo-nusli. M iyonsaroy orkali xovliga chiqiladi. Xavli atrofi oldi ravokli xujralar bilan uralgan. Bezagida ganj uymakorligi va girix naksh lar kullanilgan.
Qamashi sardobasi - su v saklanadigan hovuz. U K^ashkadaryo viloyatida, 1892 yilda qurilgan. Bosh tarzi peshtokli, gumbazi yassi pogonali. Gumbazidagi darchalar orkali ichiga yoro’tlik tushadi. Hovuzga pesh tokdagi aylanma zina orkazi tushiladi. 1913 yilda ta’mirlangan.
M avzuni mustaxkamlash uchun savollar:
1. O’zbekieton me’morchiligi qanday o’ziga xos xususiyatlarga ega?
2. YU rtimizdagi tarixiy-madaniy yodgorliklarning xalqaro mikyosda to’tgan nufo’zi qanday?
3. SH axrisabzdagi Oksaroy me’morchiligi to’g’risida nima bilasiz?
4. Bibixonim masjidi yodgorligi haqida nima bilasiz?
5. SHoh zinda me’morchilik majmuasi haqida ma’lumot keltirin!
6. Ichanqal’a me’morchilik majmuasi to’g’risida qanday ma’lumotlar bilasiz?
7. Dishan qal’a me’morchilik majmuasi to’g’risida qanday m a l u m otl ar bilasiz?
8. Xudoyorxon Urdasi me’morchilik yodgorligi haqida so’zlang.


Tayanch so’zlar izox:
Konshna - xashamatli qurkam bino: saroy. kasr, kushk.
Koshin - bino bezagi uchun maxsus pishitilgan sirqor, murt
sopol bo’lagi.
P eshtoq - Madrasa, masjid kabi xashamatli binolarning ki-
rish qismidagi usti baland ko’tarilgan rovlokli serxasham qismi.
Peshtok; devorli biiolar ko’rinishida katta o’rin egallaydi, ularga
maxobat, go’zallik bagishlaydi.
Ravok - Binoning ichi ski oldndagi yarim doira qilib ishlangan qismlari. Tepasi suyri, lavra shaklida yasalgan tokcha, yo’lak, taxmon.