10-mavzu: O’zbekiston viloyatlarining tarixiy-madaniy yodgorliklari

Lor us-siyodat (Sayyidlar uyi) va D or o’t-tilovat(Tilovat uyi) majmuasi - SH axrisabzda joylash gan bo’lib. XIV-XV asr-larda Amir Temur o’zi va avlodlari uchun qurdirgan masjid, Mad-rasa va makbaralar majmuasidan iborat. Amir Temur o’zi uchun ham makbara qurdirgani to’g’risida rivoyat bor. Peshtok gumbazli kesh xona, uning yon tomonidan masjid, gurxonalar, ziyoratxona bo’lgan.
Dor u g-tilovat ansamblning ikkinchi qismi xisoblanadi. Bu yrda dasglab Amir Temur otasi Taragayning piri bo’lgan yirik din arbobi SH amsiddin Kulolga atab makbara qurdirgan. 1374 yilda otasiga atab qurdirgan makbaraga xoki kuchirilgan. Kush uslubda masjid bunsd etilgan. M irzo U lo’tbek otasi SH oxrux nomidan masjid (Kuk gumbaz, 1435-1436 yillar) qurdirib, Gumbazi Sayidon majmuasini shakllantirgan.
Jaxongir maqbarasi - SHaxrisabzda 1379-1380 yillarda o’rganchlik me’morlar Xorazm an’analari uslubida bunsd etgan deb taxmin qilinadi. M akbara Dor us-siyodag ansamblining bir qismi bo’lib, bu yrda Amir Temo’rning tusatdan vafot etgan 22 yoshli tungich o’tli J axongir Mirzo va ikkinchi Umarshayx Mirzolar dafn etilgan, deyishadi. M akbagaping gumbazi sakkaz kirrali kuloxiy kubba shaklida, poygumbazi ham 16 kirrali, bezaklarda sirlangan gish t va koshinlar ishlatilgan.
Gumbazi Sayidon (Sayidlar 1um bazi) - SH axrisabz. 1437-1438 yillarda barpo etilgan makbara.CHortok tarxli, sakkiz kirrali asos ustida, baland ioygumbaz va gumbaz qurilib koshin bilan koilangan. M akbara ichida Amir Abdul Muoniy, M uhammad Sayid va Magrufjon Abo’l M uoniy o’tillari dafn etilgan.
Bekmir madrasasi - Qarshi. 1903 yili qurilgan. M adrasaning bosh tarzi janubga qaragan, pesh togining ikki yoniga guldasta ish-laigan. Ikki kavatli. uuyi kavatda darexona va masjid, yuqorisida xujralar joylashgan. X«vli atrofidagi xujralar oldida sakkiz kirrali, bezakdor ravokdi.
Kukgumbaz masjidi - Qarshi, 1590-1991 yillarda namozgox uslubida qurilgan chortok garxli, gumbazli bino. Old tomonidagi peshtokdan kiriladi. G:p xonalar balxi 1u m b az bilan, xonakox kush gumbaz bilan spilgan. Tashki gumbazi kuk koshin bilan koilangan, ichki 1u m b az ravokli ogialusgiga urnatilgan. Bezaklarida yash il. fero’za. «k gapgli koshin va sirlangan gish t kullanilgan.