1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

T.r 
Mahsulot 
turi 
O’rtacha 
aholi jon 
boshiga 
Erkaklar 
(16-59 
yosh) 
Ayollar 
(16-59 
yosh) 
Pensio- 
nerlar 
Bolalar 
 
 
 
 
 
 
0-6 yosh 
7-15 yosh 
1 
Non 
mahsulotlari 
130,8 
177,0 
124,9 
119,0 
279,0 
112,3 
2 
Kartoshka 
124,2 
160,0 
120,0 
90,0 
85,0 
135,0 
3 
Sabzavotlar 
94,0 
80,8 
96,8 
96,8 
85,0 
120,0 
4 
Meva-
chevalar 
19,4 
14,6 
12,6 
10,6 
34,4 
44,4 
5 
Shakar 
va 
qandolat 
mahsulotlari 
20,7 
20,8 
19,8 
18,8 
19,7 
16,1 
6 
Go’sht 
mahsulotlari 
26,6 
32,2 
25,0 
19,8 
18,7 
33,5 
7 
Baliq 
mahsulotlari 
11,7 
12,7 
10,7 
12,7 
8,7 
12,5 
8 
Sut 
mahsulotlari 
212,4 
201,7 
179,4 
174,1 
179,0 
303,4 
9 
Tuxum (dona) 
151,4 
180,0 
150,0 
90,0 
150,0 
180,0 
10 
O’simlik 
yog’i 
va 
margarin 
10,0 
11,2 
9,8 
8,9 
6,8 
11,7 
 
Ushbu  jadval  mahsulotlar  iste’molining  minimal  me’yori  asosida  Rossiya  fanlar 
Akademiyasining ovqatlanish institutida hisoblab chiqilgan.  
Shunday  qilib,  iste’mol  savoti  va  yashash  minimumi  insonning  hayot  faoliyatini 
to’laroq  ta’riflash  imkonini  beradi  va  u  aholi  turmush  darajasi,  hamda,  daromad 
ko’rsatkichlari tizimining tarkibiy qismidir.  
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
 
1.Abdullaev Yo. «Bozor iqtisodiyyoti asoslari» Toshkent: «Mehnat»-1997 yil, 306-
316 betlar.  
2.Abdurahmonov Q., Bozorov.N., Volgin  N. va boshqalar. «Mehnat  iqtisodiyoti  va 
sotsiologiyasi». Toshkent: «O’qituvchi»-2001 yil, 111-155 betlar.  
3.Abdurahmonov 
Q.H,  Xolmo’minov  Sh.R.  «Mehnat 
iqtisodiyoti 
va 
sotsiologiyasi». Toshkent-2004 yil, 76-96 betlar.  
4.Dodoboev  Yu.T,  Xudoyberdiyev  A.  «Mehnat  iqtisodiyoti  va  sotsiologiyasi». 
Farg’ona-2001 yil, 219-222 betlar. 
5.Usmonov  S.N.,  Dodoboev  Yu.T.  «Bozor  iqtisodiyoti  asoslari».  Toshkent:  «fan»-
1999 yil, 235-236 betlar  
6.O’lmasov A. «Iqtisodiyot asoslari». Toshkent: «Mehnat»-1997 yil, 191-203 betlar.  
 
15-mavzuni mustahkamlash uchun test topshiriqlari. 
 
1. .. ..-bu jismoniy, va ijtimoiy ehtiyojlarning rivojlanish darajasi, qondirilganlik  miqiyosi 
va  ularni  qondirish  uchun  yaratilgan  imkoniyatlarni  aks  ettiruvchi  kompleks  ijtimoiy 
iqtisodiy kategoriyadir.  
a) aholi daromadlari                             

---

 
141 
b) turmush darajasi 
v) yashash minimumi 
g) iste’mol savati  
d) mehnat resurslari  
2.Turmush darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlar qanday turkumlarga ajratiladi?  
a) miqdo rva sifat                            
b) qiymat va natural 
v) umumiy va xususiy 
g) iqtisodiy va ijtimoiy-demografik  
d) barcha javoblar to’g’ri. 
3.O’z navbatida, umumiy ko’rsatkichlarga nimalar taalluqli?  
a) milliy daromad                            
b) iste’mol fondi 
v) milliy boylik  
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a,b va v javoblari to’g’ri 
4.Xususiy ko’rsatkichlar esa nimalardan iborat?  
a) iste’mol darajasi va usullari                            
b) mehnat sharoitlari 
v) turar-joy ta’minoti 
g) bolalarni tarbiyalash sharoitlari 
d) barcha javoblar to’g’ri 
5. .. ..-daromadning umuman yo’qligi yoki shaxs (oila) ning minimal turmush ehtiyojlarini 
qondirish uchun zarur daromadining yo’qligi.  
a) mutlaq qashshoqlik                            
b) nisbiy qashshoqlik 
v) aholining ijtimoiy tabaqalanishi  
g) aholining pul jamg’armalari  
d) aholi iste’moli va xarajatlari  
6. .. ..-bu aholi yoki uning oila a’zolaritomonidan ma’lum davr ichida olingan yoki ishlab 
chiqarilgan pul va natural mablag’lar yig’indisidir.  
a) aholining ijtimoiy tabaqalanishi b 
b) aholi iste’moli va xarajatlari                            
v) aholi daromadlari 
g) aholining pul jamg’armalari 
d) aholining kam ta’minlangan tabaqalari. 
7.Aholining pul daromadlari nimalarni o’z ichiga oladi?  
a) pensiya, stipendiya va nafaqalar                            
b) mulkdan foiz, divident va foyda  
v) tovarlarni sotishdan tushadigan pul tushumlari va ish haqi 
g) renta ko’rinishidagi daromadlar 
d) barcha javoblar to’g’ri 
 8.Ish haqi qanday qismlardan tashkil topadi?  
a) asosiy ish haqi                            
b) mukofot tarzidagi ish haqi 
v) belgilangan i shvaqtidan ortiqcha ishlaganlik uchun beriladigan pul to’lovlari 
g) a va b javoblari to’g’ri. 
d) a,b va v javoblari to’g’ri  

---

 
142 
9.Ishlovchining qo’liga tegishiga qarab, ish haqi qaysilarga bo’linadi?  
a) umumiy                            
b) sof 
v) maxsus 
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a, b va javoblari to’g’ri 
 10.Yalpi ish haqidan har xil to’lovlar chigirib tashlangandan so’ng qoladigan sof ish haqi, 
ya’ni ishlovchining hamyoniga kelib tushadigan pul nima deyiladi?  
a) brutto ish haqi                            
b) netto ish haqi 
v) renta 
g) divident 
d) qiymat 
  11.Ish  haqining  miqdori  o’zgaruvchan  bo’lib,  bu  o’zgarish  asosan  qanday  omillar 
ta’sirida yuz beradi?  
a) ish haqiga talab va uning taklifi                            
b) mehnat unumdorligi 
v) bozor uchun ishlay bilish 
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a, b va v javoblari to’g’ri.  
12.Daromadni qanday guruhlarga bo’lish mumkin?  
a) mehnat bilan olingan daromad                            
b) mulkdan kelgan daromad  
v) umumiy daromad 
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a, b va v javoblari to’g’ri 
13.Mulkdan keladigan daromadlarga nimalar taalluqli hisoblanadi?  
a) foyda                            
b) renta 
v) divident 
g) foiz 
d) barcha javoblar to’g’ri 
14.Mehnat bilan topilgan daromadlar jumlasiga nimalarni kiritish mumkin?  
a) ish haqi                            
b) menejer daromadi  
v) biznesda bevosita qatnashgan tadbirkor daromadi 
g) a va b javoblari to’g’ri  
d) a, b va v javoblari to’g’ri 
15.Tengsizlikni, asosan, nechta omil paydo qiladi? 
a) ikkita                            
b) uchta 
v) to’rtta 
g) beshta 
d) oltita 
16.  ..  ..-bu  insonning  salomatligini  saqlash  va  uning  hayoti  faoliyatini  ta’minlash  uchun 
zarur  bo’lgan  oziq-ovqat  mahsulotlari,  nooziq-ovqat  tovarlari  va  xizmatlarning  minimal 
to’plamidir.  
a) iste’mol savati                            

---

 
143 
b) aholi daromadlari 
v) aholining pul xarajatlari 
g) aholining tabaqalanishi  
d) yashash minimumi  
17.Iste’mol savati qanday savatchalardan iborat? 
a) oziq-ovqat                            
b) nooziq-ovqat 
v) xizmat savatchasi  
g) a va b javoblari to’g’ri  
d) a,b va v javoblari to’g’ri  
18.Bir  odamning  bir  oyda  ovqatlanishi  uchun  ketadigan  mahsulotlar  to’plami  nima  deb 
ataladi?  
a) oziq-ovqat savati                            
b) nooziq-ovqat savati 
v) xizmat savati 
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a,b va v javoblari to’g’ri 
19.16-59  yoshgacha  bo’lgan  erkaklar  yiliga  necha  kg  hisobida  go’sht  mahsulotlarini 
iste’mol qilishi zarur?  
a) 33,5 kg                            
b) 19,8 kg 
v) 32,2 kg 
g) 26,6 kg 
d) 25,0 kg 
20.7-15  yoshgacha  bo’lgan  bolalar  yiliga  necha  dona  tuxum  mahsulotlarini  iste’mol 
qilishlari shart?  
a) 150 dona                            
b) 180 dona 
v) 90 dona 
g) 120 dona 
d) 200 dona 
21.Aholining pul va natural daromadlaridan tashqari YAna qanday turlari mavjud?  
a) shaxsiy daromad                            
b) firma daromadi 
v) davlat daromadi 
g) a va b javoblari to’g’ri 
d) a,b va v javoblari to’g’ri 
22.Ko’chmas mulk egalarining o’z mulkini muqobil ishlatishdan olgan d aromadlari nima 
deb ataladi?  
a) divident                            
b) foiz 
v) foyda 
g) renta 
d) ish haqi 
23.Pul egasi o’z pulini o’zgalarga qarzga bergani uchun oladigan daromadi nima deyiladi?  
a) divident                            
b) stipendiya 
v) foiz 

---

 
144 
g) foyda 
d) renta  
24.Foydaning aktsiyadorlarga ulush sifatida tegadigan qismi nima deb ataladi? 
a) ish haqi                            
b) divident 
v) obligatsiya 
g) sertifikat 
d) chek 
25.  ..  ..  tadbirkorlarning  pul  sarflab  tavakkaliga  ish  qilib,  xavf-xatarni  zimmasiga  olgani 
uchun ularga tegadigan pul daromadi hisoblanadi. 
a) foyda                            
b) pensiya 
v) nafaqa 
g) aktsiya 
d) renta