Vulkanizm. Ularning turlari. Halokatli vulkanizm

Vulkanizm. Ularning turlari. Halokatli vulkanizm
Reja:

1. 
   Vulkanizm
   
2. 
   Vulqon turlari
   
3. 
   Qotil vulqonlar
   

Vulkanizm — magmaning yer qaʼridan yer yuzasiga otilib chiqishi bilan bogʻliq boʻlgan hodisalar majmui. Vulkanizm natijasida harakatga kelgan magma Yer poʻstida qotgach, intruziv jinslarni va yer yuzasiga otilib chiqib vulkan jinslarini hosil qiladi. Vulkanizm jarayonlari Yer poʻstining chuqur qismlarida boʻlganda magma oʻchoqlari va kanallari hosil boʻladi, ularning atrofidagi togʻ jinslari yuqori harorat va magmaning taʼsir etishidan oʻzgaradi. Yer yuzasida vulkan konuslari (qarang Vulkanlar), vulkan gumbazlari, kalʼderalar, lava oqimlari, pemzali qoplamlar, geyzerlar, issiq buloqlar va sh. k. hosil boʻladi. Turli xil Vulkanizm jarayonlari sodir boʻlishi natijasida Yer poʻstidagi togʻ jinslarining hajmi har yili 5 km³ ga koʻpayadi. Vulkanizm jarayonida atmosferaga koʻp vulkan gazlari, suv bugʻlari ajralib chiqadi va yerning gaz hamda gidrosfera qobigʻini hosil qiladi. Vulkanizm bilan koʻpgina yirik metall (oltin, kumush, surma, margimush va b. rudalar) va nometall (oltingugurt, alunit, boratlar, qurilish materiallari va b.) hamda qimmatbaho toshlar konlari bogʻliq, jumladan Oʻzbekistonda Qurama tizmasidagi alunit konlari. Vulkanizm kuchli planetar jarayon; vulkanlar, kalderalar, lava oqimlari va maydon-lari Oy, Mars, Merkuriy va Io (Yupiter yoʻddoshi)da aniqlangan.
Vulkanizm nima:
Vulkanizm magmatik material erning ichki qismidan er yuziga chiqariladigan faoliyat. Vulkanizm atamasi lotin tilidan kelib chiqqan "vulqon" Bu nima degani "Vulqon" va qo'shimchani "ism”.
Vulkanizm yer sharining shakllanishini ichki magma ta'siriga bog'laydigan tizim. Vulkanlar lavalar, tosh parchalari, gazlar, kullar va bug'larning otilishidan hosil bo'lgan dislokatsiyalangan tizmalar yoki podvallarda rivojlanadi. Binobarin, ular yuqori haroratlarda yuqori haroratlarda uchraydi, ular birlashishga imkon beradi, tashqi tomonga tartibsiz xatti-harakatlar orqali etib boradi va qit'alar va okean tublari ustiga to'kiladi. Vulqon tomonidan chiqarilgan material er yuzida to'planib, vulqon relyefini yoki konus shaklida va juda o'zgaruvchan soxta relyefni hosil qiladi.
Vulqon otilishi Ular har doim ham bir xil xususiyatlarga ega emas va shtatlarda turli xil materiallar chiqarilishi mumkin: qattiq, suyuq va gazsimon. Qattiq holatda, turli o'lchamdagi va kulrang toshli parchalar kuzatiladi; Suyuq holatda, magma natijasida paydo bo'lgan lava kabi materiallar butunlay yoki qisman eritilgan material bo'lib, sirtni suv yoki havo bilan aloqa qilishda birlashtiradi va nihoyat gaz holatida suv bug'lari, karbonat angidrid chiqariladi, vodorod, oltingugurt . Ba'zida gazlar yuqori haroratda chiqib, olovli bulutlarni hosil qiladi.