Vrach nazorati fani bo’yicha o’zlashtiradigan

 
Skolioz ko’rinishlari: a) o’ng tomonlama; b) chap tomonlama; c, d) S-simon 
Oyoq va tovon shakllari. Tovon gumbazini tekshirishda tovonni o’lchash 
yoki plantografiya usullardan foydalaniladi. Chijin va Godunov modifikatsiyasi 
bo’yicha yassi tovonni aniqlash plantografiyasidan foydalaniladi.  
Tovon o’lchami indeksi  (%):               
 
I = (h

100) : L 
 
h – tovon balandligi (sm), tovonning ichki tomondan eng baland nuqtasi; 
L – tovon uzunligi (sm). Agar I 33% katta  – juda baland gumbaz, 33 dan 31% 
gacha  –  baland  gumbaz;  31  dan  29%  gacha  –  normal  gumbaz;  29  dan  27% 
gacha – yassilashgan tovon; 27 dan 25% gacha – yassi tovon. 
Tovon  shakliga  ko’ra  to’g’ri,  g’ovak  yoki  ingichkalashgan  bo’ladi. 
To’g’ri  shakllardan  farqli  o’laroq  ko’pincha  har  xil  tug’ma  nuqsonlar  (5% 
gacha)  va  orttirilgan  yassi  tovonlik  (95%  gacha)  uchraydi.  Orttirilgan  yassi 
tovonlikni  raxitik,  paralitik,  travmatik,  statik  shakllari  uchraydi.  Gumbazlarni 
yuqoriligi  pasayishi  natijasida  tovon  «yoyilib»  ketadi.  Buning  asosiy  sababi 
bog’lovchi mushak apparatining yetishmovchiligi deb hisoblanib, bu statik yassi 
tovonlikdir.  Bu  holatda  ko’pincha  tovon  va  tovonni  old  qismi  tashqi  tomonga 
og’ishi kuzatiladi. 

---

 
47 
Oyoq  kafti  yoki  oyoq  iziga  razm  solsak,  bunda  normal  shaklli  tovonni 
tovon qismi ingichka bo’y bilan oldi qismiga qo’shilib ketgan zich shakliy tovon 
iziga  ingichka  bo’yin  kengaygan  bo’ladi.  Yassi  tovonda  esa  bo’yin  qismi 
umuman bilinmaydi. Tovon qismi ingichkalashmagan holda tovonni old qismiga 
o’tib ketadi. G’ovaksimon tovon shaklida tovon qismi oldi qismi bilan umuman 
bog’lanmaydi.  Gumbazlarning  holatlarini  ob’yektiv  xarakteristikasiga  ko’ra 
telerentgenografiyaning  turli  xil  usulli  parametri  aniqlik  kiritadi.  Dinamikada 
kuzatish  uchun  Chijin  yoki  tovon  izlari  analizidan  foydalanish  mumkin.  M.I. 
Chijin tekshiriluvchi oyog’ini 10% yarim xlorli temir eritmasiga solib, qog’ozga 
oyoq  izini  tushiradi.  Qog’ozda  tub  izlari  qoladi.  Izda:  ichki  yuzani  eng  turtib 
chiqib  turgan  nuqtasidan  urinma  chiziq  tortiladi  (bu  a,  b  chiziq  bo’ladi).  A,  V 
chizig’i  esa ikkinchi barmoqni orasidan tovonni  o’rta  qismi  bo’ylab  dj  chizig’i 
tomon  chiziladi. Tovon  uchi  bo’ylab  ab  chizig’i  chizilib, o’nga  perpendikulyar 
to urinma chiziqqa bj nuqtalar va izni tashqi qirg’og’i d nuqtasiga qadar chiziq 
chiziladi.  Tovon  indeksi  ya’ni  tovonni  o’rtasidagi  tayanch  qismini  yej  qismiga 
bo’lgan nisbati normada 0 dan to 1 gacha bo’ladi. Tovonni zichlashish indeksi 1 
dan to 2 gacha. Yassi tovonga bu 2 dan ko’p bo’ladi. 
 
                            a                                                      b     
a) I.M. Chijin plantogrammasini hisoblash; b) tovon shakllari: 0 – g’ovak;  
1 – normal; 2 – yarim yassi; 3 – yassi  
 
Oyoq  shakllari  to’g’ri,  X-simon  va  O-simon  deb  baholanadi.  Oyoqlar 
shakli  bo’yicha  son  va  boldir  bo’ylama  o’qlari  bir-biriga  mos  tushsa  va 
tizzalarini ichki yuzasi va boldir tovon izlar shakli bir-biriga mos tushsa, normal 

---

 
48 
deyiladi. Agar tizza ichki yuzasi bir-biriga tegib tursa-yu, boldir tovon bo’g’imi 
orasida  qandaydir  bir  ochiq  masofa  bo’lsa  (boldir  va  son  o’qlari  tashqi 
tomonlama burchak hosil qilsa) bu holda oyoq shakli X-simon shaklda bo’ladi. 
Agar  boldir  tovon  bo’g’imlarni  ichki  yuzalari  bir-biriga  tegib  tursa  (boldir  va 
son suyaklari o’qlari ichki tomonlama burchak hosil qilsa) bu holda oyoq shakli 
“O” ko’rinishda bo’ladi. Bu holdagi assimetriyani santimetrli lenta yoki maxsus 
lineyka yordamida ikki boldirni ichki chuqurchalari orasidagi masofa o’lchnadi 
(O-lik miqdori yoki X-lik miqdori).  
 
Oyoq shakllari. a) normal, b), X-simon, c) O-simon 
 
Antropometriya  tana  qismlarini  o’lchash  bilan  jismoniy  rivojlanishni 
miqdoriy  xarakteristikasini ko’rsatadi. 
Asosiy ko’rsatkichlar sifatida tananing bo’yi va vazni, ko’krak qafasining 
aylanasi,  o’pkaning  tiriklik  sig’imi,  mushaklar  kuchi  o’lchanadi.  O’lchashlar 
uchun  xona  yaxshi  yoritilgan  bo’lishi,  tekshiriluvchi  yechingan,  oyoq  kiyimsiz 
bo’lishi kerak. Tekshiruvchidan aniq bilim va ko’nikmalarni bilish talab etiladi.