Vrach faoliyatining huquqiy asoslam

Evtanaziya masalasi
Ushbu  atama  ilk  bor  XVII  asrda  ingliz  faylasufi  F.  Bekon 
tomonidan taklif etilgan bo‘lib, grekchadan tarjima qilinganda (eu
-  yaxshi, thanatos -  o ‘lim)  engil,  oson o‘lim ma’nosini  anglatadi. 
Jumladan,  u  1623  yilda,  o‘limidan  biroz  oldin  chop  etilgan 
“Fanlaming qadr-qimmati va uni orttirish haqida” asarida yozgan: 
vrachning  burchi  nafaqat  bemor  salomatligini  tiklashdan, 
balki  kasallik  oqibatida  etkaziladigan  azob  va  qiynoqlami 
engillashtirishdan  ham  iboratdir,  va  bu  nafaqat  kasallikning 
namoyon bo'lishi sifatida e’tirof etilgan og‘riqlarni bartaraf etilishi 
sog‘ayishga  olib  kelgan holatlarda,  balki  hayotni  saqlab  qolishga 
hech  qanday  imkon  bo‘lmagan  holatlarda,  faqat  o ‘limning  oson

---

va engil boiishini ta’minlash uchun ham amalga oshirilishi lozim, 
chunki  bu  evtanaziya...  uning  o‘zi  ham  ulkan  muruwatdir”. 
Shunday  qilib,  F.  Bekon  bo‘yicha  evatanaziya  -   “...hali  nafas 
olayotgan  shaxslaming  hayotni  tark  etishini  osonlashtirishdir.. 
boshqacha aytganda uning mohiyati o‘layotgan shaxslaming azob- 
uqbatlarini engillashtirishdir.
Evtanaziya muammosi  ancha  chuqur tarixga  ega.  Qadimda 
qator xalq, qabilalarda kasallik, keksalikdan vafot etish yo‘1 qo‘yib 
boimaydigan,  uyatli  holat  hisoblangan,  va  bu  kabi  hollarda  ular 
turli  xil yo‘llar bilan o ‘zlarini  oidirishgan (qoyalardan tashlagan, 
zahar ichgan, tundraga muzlash uchun ketgan va shu kabilar).
Evtanaziya  har  qanday  ko‘rinishda  tibbiy  etikaning  asosiy 
tamoyillariga  ziddir.  Gippokrat  “Qasamyodi”da  ta’kidlangan 
Men  hech  kimga  so‘ralgan  o ‘lim  vositasini  bermayman,  va  bu 
maqsadga erishish yo‘lini ko‘rsatmayman...”. Ammo, uning ayrim 
zamondoshlari  (Platon,  Suqrot,  Aristotel)  ojiz,  umidsiz,  hayotga 
layoqatsiz bemorlarni “oson o‘lim” bilan jonsizlantirishni tabiiy va 
foydali deb hisoblashgan.
Mashhur  rus  huquqshunosi  A.  F.  Koni  axloqiy  va  huquqiy 
nuqtai-nazardan  istisno  holatlarda  aktiv  evtanaziya  imkoniyatiga 
yo‘l  qo‘ygan.  Bunda  quyidagilaming  bo‘lishi  lozim  deb 
ta’kidlangan:
1. bemoming ongli va qat’iy talabi;
2.ma’lum  va  mavjud  usullar  bilan  bemor  azoblarini 
engillashtirish imkoni bo‘lmasa;
3.  vrachlar  konsiliumi  tomonidan  hayotni  saqlab  qolish 
imkoni yo‘qligi aniq va ishonchli tarzda isbotlanganda;
4. huquq-tartibot idoralarini oldindan ogohlantirish bilan.
So‘nggi  o ‘n  yillikda  tibbiyot  fani,  jumladan  reanimato-
logiyaning  rivojlanishi, axloqiy qadriyatlami qayta ko‘rib chiqish 
va  insonning  sog‘lig‘i  emas,  balki  uning  huquqlari  ustuvor 
ekanligini  e’tirof  etilishi  evtanaziya  mumkinligi  masalasi  o‘tkir 
tus  olishiga sabab  bo‘ldi.  Ushbu muammoning echimiga nisbatan

---

munosabatlaming bir xil emasligini qayd etish lozim.
Evtanaziyaning asosan to ‘rt turi farqlanadi: aktiv evtanaziya, 
passiv evtanaziya yoki ortotanaziya, medikotanaziya va distanaziya.