«воспитание нового поколения в эпоху глобального преобразования: вызовы и перспективы»

170 •
1 APRIL 2022
•
ВОСПИТАНИЕ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ В ЭПОХУ ГЛОБАЛЬНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ
RAISING A NEW GENERATION IN ERA OF GLOBAL TRANSFORMATION •
1 APRIL 2022
•
171
Intellektual salohiyatning asosiy maqsadi innovatsiyalarni (mahsulot, texnologiya, tizim yoki boshqaruv 
tuzilishi) yaratish va tarqatishdir. Intellektual salohiyat ishchilarning ko‘p vaqtlari va qobiliyatlari yangilikka 
erishishga sarflangan holatlarda shakllanadi va o‘zini namoyon qiladi.
Intellektual salohiyatni amalga oshirilgan va amalga oshirilmaganlarga bo‘lish mumkin.
Amalga oshirilgan intellektual salohiyat xodim tomonidan yaratilgan intellektual mahsulotga o‘tish 
orqali intellektual kapitalga aylantiriladi va bir qator intellektual mahsulotlar intellektual mulk obyektiga 
aylanadi.
Intellektual mahsulot moddiy yoki nomoddiy shaklga ega bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, hozirgi 
vaqtda intellektual kapitalning amalga oshirilmagan shakli (ishlab chiqarish jarayonida amalga oshiriladigan 
ishchilarning bilimlari, g‘oyalari) ko‘payish jarayonining eng muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. 
Amalga oshirilmagan intellektual salohiyat – bu xodimlarning bilimlari va g‘oyalari, shuningdek, 
mahsulot, bilim va texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb qilinmagan, ammo zarurat tug‘ilganda ishlab 
chiqarish jarayoniga jalb etilishi mumkin bo‘lgan intellektual qobiliyatlarining kombinatsiyasi. 
Undan tashqari, iqtisodchilar intellektual salohiyatni rivojlantirishning sifat va miqdoriy ko‘rsatkichlariga 
diqqat qaratadilar. Intellektual salohiyatning miqdoriy o‘lchovi ilmtalab korxonalar soni o‘sishi bilan 
bog‘liq bo‘lsa, sifatiy o‘lchovi har bir xodimning innovatsiyalar yaratish sohasidagi shaxsiy malakaviy 
imkoniyatlarining ko‘payishi bilan xarakterlanadi. Intellektual salohiyatning sifatli rivojlanishi har bir 
xodimning o‘z vakolatlari doirasida eng yaxshi sifatli qarorlarni qabul qilish uchun ilmiy-tadqiqot va tajriba-
konstruktorlik ishlari sohasidagi shaxsiy malaka imkoniyatlarining o‘sishi bilan tavsiflanadi.
N. G. Buxartseva “Zamonaviy insonning intellektual salohiyati: tuzilishi va shakllanish yo‘llari” nomli 
maqolasida xodimning intellektual salohiyati kognitiv tarkib, kreativ tarkib, shaxsiy tarkibdan tashkil 
topishini ta’kidlab o‘tgan [6,76]. 
Kognitiv tarkib – o‘z ichiga nazariy bilimlar, amaliy tajriba, kasbiy kompetensiyalarni oladi. Malaka 
tavsiflari – umumiy va maxsus bilimlarning hajmi, chuqurligi va ko‘p qirraliligi, ishchilarning ma’lum bir 
tarkibiy va murakkablikdagi ish qobiliyatini belgilaydigan mehnat ko‘nikmalaridir.
Kreativ tarkib – innovatsiyalarni yaratish, murakkab masalalarni hal etishga oid qobiliyatlarni qamrab 
oladi.
Shaxsiy tarkib –