12 • 1 APRIL 2022 • ВОСПИТАНИЕ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ В ЭПОХУ ГЛОБАЛЬНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ RAISING A NEW GENERATION IN ERA OF GLOBAL TRANSFORMATION • 1 APRIL 2022 • 13 ЎЗБЕКИСТОНДА МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ПЕДАГОГ КАДРЛАР БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ВА УЛАРНИНГ КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ ОШИРИШ ЖАРАЁНИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯСИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ Қ. Олимов Педагогика фанлари доктори, профессор
Герцен номидаги Россия давлат педагогика университетининг
Тошкент шаҳридаги филиали ижрочи директори,
Н. Мавлонов Мактабгача таълим ташкилотлари директор
ва мутахассисларини қайта тайёрлаш ва
уларни малакасини ошириш институтининг
“Мактабгача таълим менежменти” катта ўқитувчиси
Аннотация. Ушбу мақолада мактабгача таълим тизимини педагог кадрлар билан таъминлаш ва
уларнинг компетенциясини ошириш жараёнининг ривожланиш тенденцияси ва истиқболлари
келтириб
ўтилган.
Ёш авлоднинг тарбияси ўз илдизлари билан турли тарихий ва миллий анъаналар ва урф-одатларга
тақалиб боради, улар эса мамлакатнинг турли даврдаги ижтимоий-иқтисодий тараққиетидан келиб
ривожланиб борган.
Кўп асрлар давомида Шарқда болаларнинг тарбияси оила замирида амалга оширилиб келинган.
Тарбиянинг асосий мақсади болаларни меҳнат фаолиятига ҳамда жамиятда ўз ўрнини топишга
йўналтирилган эди. ХХ аср ўрталарида келиб мактабгача таълим шаклланиб, унинг тармоғи кенгайиб
борган.
Ўзбекистон Республикасида сўнгги йилларда мактабгача ёшдаги болаларни ҳар томонлама
ривожлантириш учун қулай шароитлар яратиш, таълим ва тарбия жараёнига инновацион ёндашувлар,
рақамли технологияларни ва илғор хорижий тажрибаларни жорий этиш бўйича кенг кўламли ишлар
амалга оширилмоқда.
«Мактабгача таълим ва тарбия» тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Қонуни ва 90 дан ортиқ
норматив ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилиниб соҳани ривожлантиришнинг истиқболлари белгилаб
берилди.
Хорижий тажрибалар чуқур ўрганилиб «Илк Кадам» давлат ўқув дастури ва тайёрлов гуруҳлари
учун «Илм йўли» вариатив ўқув дастурлари жорий қилинди.
Бугунги мактабгача таълим очиқ таълим муҳитига айланаяпти. Бири тарафдан таълим тарбия
жараёни шахсга йўналтирилган ёндашув асосида эркинлаштирилган таълимга айланган бўлса, иккинчи
тарафдан тарбиячилар ота оналар ва махалла билан хамкорликдаги фаолиятга хам интилаяпти. Бундай
ҳамкорликнинг самара бериши ўтказилган тадқиқотлар ҳам исботлаяпти.
Мен айрим муҳим кўрсаткичларга тўхталиб ўтмоқчиман. Мактабгача таълим вазирлигининг
маълумотларига кўра, болаларни мактабгача таълим билан қамраб олишниши 2017 йилда 27.7% ни
ташкил қилган бўлса, ушбу курсаткич 2021 йилга келиб 67.2% ни ташкил қилган ва бугунги кунда ушбу
кўрсаткич 70% дан ошганлигини кўришимиз мумкун бўлади.
Яна шуни таъкидлаб ўтишимиз жоизки бепул, мажбурий бир йиллик мактабгача таьлимга қабраб
олиш ишлари 2018 йилдан бошланган бўлиб шу йилнинг ўзида 250669 нафар болалар қамраб олинган
бўлса, 2021 йилга келиб ушбу кўрсаткич 567129 нафарга етказилган.
Мактабгача талим тизимида нодавлат мактабгача таълим ташкилотлари сони 2017 йилда 250 тадан
2021 йилга келиб 21230 тагача ошганини кузатишимиз мумкин. Давлат мактабгача таълим ташкилотлари
сони ҳам 2017 йилда 4961 тани ташкил қилган бўлса, бу кўрсаткич 2021 йилга келиб 6379 тани ташкил
қилмоқда.
Қамров ҳамда мактабгача таълим ташкилотларининг сонини ошиши педагогларга бўлган эхтиёжни
ошишига сабаб бўлади. 2017йилида мактабгача таълим тизимида фаолият олиб бораётган педагогларнинг
сони 58400 нафарни ташкил қилган бўлса, булардан 45786 нафари ўрта махсус маълумотли ва бор йўғи
12614 нафар педагог олий маълумотли бўлган.
Мактабгача таълим вазирлигининг мактабгача таълим ташкилотларини олий маълумотли педагоглар
билан таминлаш ва уларнинг салмоғини ошириш юзасидан олиб броган фаолияти натижасида 2017-2018
йилларда мактабгача таълим йўналишида 20 мингдан ортиқ турдош таълим йўналишлари педагоглари
қайта тайёрлашдан ўтказилди, педагогларнинг маоши босқичма босқич 70% гача оширилди, 20 та
университет ва педагогика институтларида қабул квотаси 2.5 мартага кўпайтирилди ва бакалавриатда
ўқиш муддати 3 йилгача қисқартирилди.
