Volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 4 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
98 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
taranglik 
kuchiga 
bog‘liq
. 
Sovutish-moylash 
suyuqliklarining 
kesuvchanlik 
xususiyatlari deganda ishlov berilayotgan metallning yupqa yuza qatlamini suyuqlik 
muhiti 
ta’sirida
mustaxkamligi pasayishi(yumshashi) tushuniladi. Ishlov berilayotgan 
materialning yuza energiyasining pasayishi xisobiga uning oquvchanlik chegarasi, 
siljishlarga qarshiligi va kesish kuchi kamayadi. 
Kontakt yuzalarning g‘adir
-budurligiga 
ruxsat etilgan eyilish bilan kesuvchi asbobning bardoshliligini bog‘lovchi aloqa 
tenglamalari taklif qilingan. Komponentlarning funktsional xususiyatlariga qarab tanlab 
olish maqsadga muvofiq ekanligi ko‘rsatib o‘tilgan, bu gidravlik suyuqliklar uchun 
avtomobil va aviatsiya yog‘lariga qo‘shimchalarni sintezi bilan shug‘ullanayotgan
sovutish-moylash suyuqlik
larini ishlab chiqishga ko‘plab mutaxasislarni jalb qilis
h 
imkoniyatini beradi. Sovutish-moylash suyuqliklarini tanlash va ishlab chiqish 
usulublari taklif qilingan. Sovutish-moylash suyuqliklarini 
yog‘lash
xususiyatlari 
natijalarini va ayrim yangi sovutish-moylash suyuqliklari tarkibiga 
qo‘shish
uchun 
tanlab olingan 
qo‘shimchalarning
miqdoriy bahosi keltirilgan. 
Rebinder effekti tabiatda, texnikada va ilmiy izlanishlar amaliyotida 
kuzatilayotgan 
ko‘plab
hodisalar asosida yotadi. Absorbsiya xisobiga yuza energiyasi 
kamayadi, bu kuchlanishlar ostida 
bo‘lgan
atomlararo 
bog‘lanishlarni
uzishni 
osonlashtiradi. 
Bo‘linishlar
zonasida yoriqlarni tarqalish sxemasiga mos ravishda YFM 
(yuzaki faol modda) atomi-metall atomi 
bog‘lamasini
metal atomi YFM atomi 
bog‘lamasiga
almashtiradi, natijada metal mustahkamligi keskin pasayadi. Ayrim YFM 
lar metal kristal strukturasini buzilishigacha olib boradi. YFM molekulalari kesish 
jarayonida hosil 
bo‘lgan
mikro yoriqchalarga 
o‘rnashib
oladi, misoli ponaday uni 
yoradi. Kesish jarayonida atomlararo 
bog‘lanishlarning
kuchsizlanishi ishlov 
berilayotgan metallni deformatsiyalanishini va uzilishini osonlashtiradi. 
Rebinder effektining paydo 
bo‘lish
shakli ishlov berilayotgan metallning 
kimyoviy tabiati, uning strukturasi, kesish shartlariga 
bog‘liq
. Bu effekt quyidagi 
ko‘
rinishlarda namoyon 
bo‘lishi
mumkin: adsorbsiyalangan malham sifatida(plastik 
deformatsilanishni engillashtirib), absorbsiyalanib mustaxkamlikni pasayishi va qatiq 
tana strukturasini 
o‘z
o‘zidan
o‘zgarishi
ko‘rinishida
.
Rebinder effekti molekulyar tabiatiga 
ko‘ra
qattiq jisimlarga yaqin suyuqliklar 
qo‘llanilganda
kuchliroq namoyon 
bo‘ladi
. Shuni xisobga olish kerakki suyuqlikning 
komponentlari qattiq tana bilan reaksiyaga kirishadigan 
bo‘lsa
, mustaxkamlikning 
absorbsion kamayishi effekti kuzatilmaydi. 
Muxitning (masalan, kesish jarayoni) ishtirokida mexanik kuchlanishlar 
ta’siri
ostida paydo 
bo‘lishi
mumkin. Mana shu Rebinder effektining qattiq tanalar mexanik 
xususiyatlariga 
ta’sir
etuvchi boshqa hodisalar muxitining ta
’
siridan tubdan farq 
qilishini 
ko‘rsatadi
, jumladan, zanglash va eritma hosil 
bo‘lish
jarayonlari-tananig 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2