|
Key words:
Mechanical engineering, coolant (lubricating fluid), cutters used in
lathes and cutting machines.
KIRISH
Mashinasozlik xalq
xo‘jaligining
muhim tarmoqlaridan biri deb hisoblanadi.
Uning mahsulotlaridan foydalangan holda boshqa tarmoqlar rivojlanadi. Mashinalarni
loyihalash va ishlab chiqarish mashinasozlikning asosini tashkil etadi. Ular ish
unumdorligini, mehnat samaradorligini va mahsulot sifatini oshiradilar.
Zamonaviy mashinalarga yuqori talablar
qo‘yilgan
. Bu talablardan asosiylari:
yuqori aniqlik va tezlik; issiqlikka chidamlilik; kichik vazn va hajm; mustahkamlik va
ishonchlilikdir.
Bunday talablarni oshib borishi mashinasozlar oldiga murakkab konstruktorlik va
texnologik savollarni qisqa vaqt ichida echish masalasini
qo‘ymoqda
.
O‘zi
ning turmush
hayotida metall buyumlardan foydalana boshlangandan beri odamlar uni quyish, ishlov
berish va undan foydali
yig‘ma
hosil qilishga harakat qilganlar.
CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL
OF SCIENTIFIC RESEARCH
ISSN: 2181-2489
VOLUME 2
ǀ
ISSUE 4
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63)
Passport:
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
97
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
ASOSIY QISM
Hozirgi zamon mashinasozligida metallarni va metallmas materiallarni kesib
ishlash jarayoni xilma xildir. Metallarga mexanik ishlov berishning usullari
ko‘p
.
Buning uchun har xil jihozlar va kesuvchi asboblar ishlatiladi. Masalan, metall qirqish
dastgohlari XII asrdayoq paydo
bo‘lgan
.
Metall qirqish stanoklar deb metall va boshqa konstruksion materiallardan
tayyorlangan zagotovkalardan metall qirqish asboblar yordamida qirindi olib kesib
ishlash natijasida detal (mahsulot)larga aylantirish uchun
mo‘ljallangan
mashinalarga
aytiladi.
Hozirgi zamon metall qirqish stanoklari juda murakkab texnologik jarayonlarpi
bajara oladigan turli va keng tarqalgan mashinalardir. Yuqori sifatli va aniq detallarni
ishlab chiqarish texnologiyasidagi katta yutuqlarning mavjudligi, kam chiqindili yoki
chiqindisiz texnologiyani qo`llanishiga qaramay kesib ishlash va unga mos ravishda
metall qirqish stanoklarning mashinasozlikdagi ahamiyati pasaymayapti. Zamonaviy
stanoklarda soatlar va priborlarning eng kichik elementlaridan tortib, turbina, teploxod,
prokat stanlari va boshqalarni,
o‘lchamlari
bir necha metrlarga eytadigan detallariga
ishlov beriladi. Shu tufayli stanoklarning gabaritlari ham har xildir. Ularning tarkibiga
juda
ko‘p
mexanizmlar kirib, ular turli harakatlarni amalga oshirish va ish siklini
boshqarish maqsadida mexanik, elektrik va gidravlik usullardan foydalaniladi.
Stanoksozlik miqdor va sifat jihatidan
to‘xtovsiz
rivojlanib bormoqda.
Stanoklarning aniqligi, quvvati, ish unumdorligi, ishonchliligi va uzoq muddat ishlay
olish
ko‘rsatkichlari
yaxshilanib bormoqda.
Ularning ekspluatatsion xarakteristikalari zamon talablariga moslashmoqda,
texnologik
imkoniyatlari
kengaymoqda,
kompanovka
va
shakllari
mukammallashmoqda. Stanoksozlikning taraqqiyoti barcha sohalarini ish unumdorligi
yuqori va eng sifatli stanoklar biIan qurollantirib turish imkoniyatini yaratadi.
Sovutish-moylash suyuqliklari tarkibini tanlashda suyuqlik asbob va keskich
materiallarini yaxshi namlashi, materiallar ichiga kirishi yaxshi
bo‘lishini
inobatga olish
kerak. Detalll va asboblarning yuzalarini suyuqlikning yaxshi namlashi xususiyati,
Sovutish-moylash
suyuqliklarini
yog‘lash
,
yuvish,
sovutish,
o‘zgaruvchanlik
xususiyatlarini
shakllanishiga
dastlabki
shart-sharoit
xisoblanadi.
Yomon
namlovchanlik sovutish-moylash suyuqliklarini kesish jarayoni tasiriga shubxa
u
yg‘otadi
. Kesish jarayonida asbob va ishlov beriladigan yuzani namlanishi katta tezlik
bilan amalga oshishi kerak. Namlanish tezligini qattiq tananing gorizontal yuzasidan
tomayotgan suyuqlik tomchilari tezligiga qarab baho berish mumkin. Suyuqliklarni
oqish tezligi, ishlov berilayotgan yuza
g‘adir
- budurligiga va asbob
tig‘i
yuzasiga
(notekislik burchagi va balandligi va boshqalar), qovushqoqligiga va suyuqlikning sirt
CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL
OF SCIENTIFIC RESEARCH
ISSN: 2181-2489
VOLUME 2
Do'stlaringiz bilan baham: |
