Volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 4 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
148 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
2.
Жаҳон психологияси фанида мотивларнинг юзага келиши,
турлари ва 
йўналганлиги, хулқ
-
атворда ифодаланиши, субъект фаолиятида (ўйин, ўқиш ва 
меҳнат) ва
муомала
-
муносабат жараёнларида шаклланиши кенг кўламда тадқиқ 
қилинган. 
Аксарият 
муаллифлар 
шахсни 
биологизациялаштиришга 
интилганликлари туфайли мотивнинг психологик моҳиятини етарлича ёритмай, 
оддий туртки билан тенглаштирадилар. Натижада хулқ мотивларининг ижтимоий 
шартланганлиги ва ижтимоий хусусияти тадқиқотларнинг диққат марказидан 
четда қолади. Мотивни келтириб чиқарувчи ва психологик моҳиятини изоҳловчи 
механизмлар, уларнинг манбалари ҳамда ижтимоий тарбиявий хусусиятлари 
етарлича ўрганилмаган.
3.
Ўсмирларга хос жиноят мотивларининг шаклланиши, йўналганлиги, 
мазмуни, механизми, манбалари, бошқа категориялар билан изчил алоқаси, 
иерархияси, уларнинг фаолият, хулқ
-
атвор ва муомала жараёнида намоён бўлиши 
айнан шу ёшдагиларнинг турмуш тарзи билан боғлиқ биофизиологик, ижтимоий
-
иқтисодий, маънавий ва тарбиявий
-
психологик омиллар ҳамда уларни 
таъминловчи зарур шарт
-
шароитларга узвий боғлиқлиги аниқланди. Улар орасида 
энг хавфли ҳамда шахс
ва жамият ҳаётида аянчли оқибатларни келтириб 
чиқарувчи омиллар: ўсмирдаги табиий
-
биологик эҳтиёжларнинг вақтида ва 
меъёрли қондирилмаслик ҳолатлари (91,6%), оилада ўсмирларга хос ижтимоий
-
иқтисодий мотивларнинг меъёрли таъминланмаганлиги (84,5%), тарбия учун 
масъулларнинг тарбия жараёнларида ўсмирлар ривожланишини таъминлайдиган 
жисмоний, ижтимоий
-
маданий ва индивидуал психологик омиллар таъсиридан 
етарлича хабардор эмаслиги (82 %), ўсмирларга хос тарбиявий муҳитнинг 
етарлича ва барқарор таъминланмаганлиги (72,6 %) дир.
4.
Ўсмирларда жиноят мотивлари шаклланишини олдини олиш учун улар 
тарбиясига масъуллик ўрганилганда, респондентларнинг 100 % ўсмирларнинг 
ҳаёти ва тарбиясида ота
-
оналар ҳамда уларнинг оила аъзолари доимий масъул ва 
огоҳ бўлишлари, ўсмирнинг ўзи масъул ва огоҳ бўлиши муҳимлиги (92,0%), 
ундан сўнг мактаб раҳбарияти, ўқиш жамоалари ҳамда ўсмир тенгқурлари унинг 
тарбиясида масъул эканликлари ва доимий огоҳ бўлишлари (86,1%), улар 
тарбиясида янада масъулиятлироқ ёндошишда ҳуқуқ тартибот органлари (84,5%), 
маҳалла фаоллари ва жамоатчилик (78,6%), қариндош
-
уруғ ва қўни
-
қўшнилар 
(73,8%) ҳам муҳим тарбиявий таъсир манбалари сифатида яқиндан ёрдам 
беришлари тасдиқланди.
5.
Ўсмирларни (11
-
15 ёш) ўқитиш ва тарбиялаш босқичларида ижтимоий фан 
ўқитувчилари ва амалий психологлар томонидан “Баркамол шахс
қиёфаси”,
“Ўсмирларга хос жисмоний ва психологик ривожланиш қонуниятлари”,
“Ёмон 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2