Voleybol oyini qagiydlari ham qawi psizli ginsaqlaw

Voleybol qarsilaslardin qizgin guresinen ibarat tamashali oyin bolganligi ushin ol tez admlardi ozine tartti’. Oyin qagiydalarinin ham asbaplardin apiwayiligi voleybol menen har qanday jastagi adamlardin shugillaniwi mumkinligin korsetti.
Voleybol oyini barliq mushelerdin jaqsi rawajlaniwina, tez hareket etiwin, quwatti, shaqqanliqti ,shidamliliqti asiriwga, demaliwdi jaqsilawga, jurekqan tamir ham mushelerdi bekkemlewge, ruwxiy sharshawdi tez jaziwga jardemlesedi. Sekiri p (topti otkeriw, irkiw) amelge asirilatugin oyin usillari’ tuwrihareket ete aliw usili sipatinda zarurli ahmiyetke iye.
Voleybol oyini qagiydlari ham qawi psizli ginsaqlaw.
1. Oyindi baslawdan aldin 15—20 minut dene jazdiriw shinigiwlari orinlanadi. Bul orinlanbasa,oqiwshinin ayirim dene agzalari zorigiwi mumkin.
Olargà jorgalap juriw 6 minutqa shekem, qol, gewdeham ayaqlar ushin uluwma shinigi wlar, jup bolip orinlanatugin shinigiwlar, ayaqtan ayaqqa sekiriw,ayaqlardi ayqastirip juriw turlerikiredi. Sonday-aq, beldionga, shepke bugiw, aylana hareketlendiriw, top atiw,asi r iw siyaql i ha r e ket ler de kiredi. Bunnan keyin voleybolshi’ (top penen) arnawli shinigiwlardi orinlaydi.
2. Denede awiriw, qaltiraw, qolaysiz jagdaylar paydabolganda oyin toqtatiladi.
3. Kozaynek tagiwshilar oynap atirg anda qa wi psiz l ikt i saqlaw maqsetinde kozà’ynekke bàw tàg’i’p, bàsti’n arqasina bekkemlep qoyi’wi lazi’m. Oyi’n wàqti’ndà tàg’i’làtug’i’n ko’zà’ynekiyiliwshen’ hà’m si’nbàytug’i’nàynàli’ bolsà, bunnàn dà jàqsi’bolàdi’.
4. Shi’ni’g’i’wlàr zalda o’tkeriletug’i’n bolsà, poldi’qurg’àq shu’berek penen jàqsi’làp àrti’psi’pi’ri’làdi’,poldin bekkemligi tekseriledi,toplàr ko’zden wo’tkeriledi.
5.Eger shinigiwlàr si’rttà o’tkeriletug’i’n bolsa, maydan izg’àr bolmàwi’ lazim yàmàsà wol kepkeninshe ku’tiledi yàmàsàqurg’àq qum sebiledi. I’zg’àr hà’m si’rg’ànàq màydàndàshi’ni’g’i’w wo’tkeriw qàdàg’àn yetiledi, sebebi woyi’nshi’j i ’g’i ’li’p jàràqàtlàni’wi’ mu’mkin. Usinday payitlarda voleybolshilr tiyisli shinigi’wlàr: topti’ sherigine o’t-keriw, diywàlg’a uri’w, joqàri’g’à àti’w shi’ni’g’i’wlàri’n wori’nlàp turg’ànlàri’màqul.
6. Oyinda har qiyli taginshaqlr menen qatnasi’w qadagan etiledi, sebebi jaraqatlaniwga sebep boladi.
7. Suwiq hawada sanli belgi jazilgan shinigiw kiyimleri menen oynàwgà ruxsàt etiledi.
Qorǵaw bul hújim háreketlerine qarsı háreket qılıw bolıp tabıladı. Qorǵaw usıllarınan paydalanıp hújim háreketleri jónge salıw etiledi. Toptı qabıllaw. Top oyınǵa kiritilgende, hújim zarbasidan keyin hám tosıqtan qaytqanda ámelgeasıriladı. Házirgi zaman voleybolida toptı qabıllawdıń tómendegi usılları hám variantları ámeldegi: tómenden eki qollap (júdá kem jaǵdaylarda bir qol menen);
joqarıdan eki qollap ; san bólegi menen hám keyin basıp dumalab bir qollap tómenden;
aldınǵa tós-qarın bólimleri menen yiqilgan halda bir qollap tómenden.
Oyınǵa kiritilgen toptı sapalı qabıllaw hújim háreketleriniń qanshellilik nátiyjeli bolıwın belgileydi. Oyınǵa kiritilgen toptı qabıllawdıń eń kóp tarqalǵan hám nátiyjeli forması bul toptı eki qollap tómenden qabıl qılıw bolıp tabıladı. 13-suwretde eki qollap tómenden top qabıl qılıp atırǵan oyınshınıń jaǵdayı suwretlengen.

Ayaqlar iymeygen, bir ayoq aldında, qol alaqanları birlestirilgen halda tómenge túsirilgen. Toptı qabıllaw waqtında tirseklerdi ıyıw múmkin emes. Qol menen aldınǵa -joqarıǵa háreket etiledi. Topǵa salıstırǵanda kúshli keri háreket qılıw kerek emes. Bunda qol top tárep jaqınlashtirilib, onıń tiyine kiritiledi. Ayaqlardı bukib-jazıw menen topǵa kerekli jónelis beriledi. Toptı tómenden qabıllawda eń tiykarǵısı toptıń baǵdarı, tezligin tuwrı bahalay alıw hám baylaw oyınshın baqlaw esaplanadı. Oyınshı zárúr jaydı iyelep almaǵan bolsa ,top oń tárepke yo'nalayotgan bolsa, toptı qabıl etiwshi qoldı tuwrı aldınǵa shıǵaradı hám oń qo'lni joqarıǵa shıǵarıp buradi, shep tárepke yo'nalayotgan bolsa, shep qol joqarıǵa shiǵarıladı.
Toptı tómenden eki qollap qabıllaw hújim zarbasini qabıllawda da tiykarǵı usıl esaplanadı. Oyınǵa kiritilgen top yamasa hújim zarbasining sapasız qabıl etiliwi (tómen trayektoriyada uzatıw, baylaw oyınshına jetkezip bermaslik) baylaw oyınshı tárepinen hújim ushın beriletuǵın top uzatıwdı nátiyjesiz bolıwına alıp keledi. Sol sebepli shınıǵıwlar waqtında túrli tezlikte, jóneliste hám kernewde kiyatırǵan toplardı tómenden eki qollap qabıllawǵa úlken itibar beriw zárúr.
Toptı bir qollap qabıllaw tayansh jaǵdayda hám yiqilib ámelge asıriladı. Tayansh jaǵdayda atqarılatuǵın usıl oyınshınıń janına tezlik menen túsip atırǵan toptı qabıllawda paydalanıladı. Toptı qabıllaw jabıq haldaǵı alaqan maydanı menen atqarıladı. Keyin basıp yamasa qaptal tárepke yiqilib, bir qol menen toptı qabıllaw kóp jaǵdaylarda hayallar voleyboliga xos bolıp tabıladı. Háreket sońǵında qaptal tárepke úlken qádem taslanıp, qol top tárep tuwrı uzatıladı. Bunda MOK (oraylıq salmaqlıq kúshi) keskin pasayadi.
Topǵa zarba berilgennen keyin, oyınshı tayansh ayaqtıń uchida jıǵılıw tárepke burılıp, ayaq tabanı menen o'tiradi hám do'mbaloq asadı (14- súwret).

Hújim qılınıp atırǵan orınnıń aralıǵına qaray tor qasında qaptal táreplerge qádem taslaw, juwırıw, sekrew sıyaqlı háreketlerdi orınlaw mumkin.
Tosıq qoyıw ushın aldın oyınshı ayaqların kóbirek bukib, qolın qattı silkib joqarıǵa sakraydi. Qol tirsekten bir az iymeygen jaǵdayda tor tepasiga kóteriledi. Optimal kúshlanǵan (barmaqlar arası ashıq ) alaqanlar to'rning joqarı bólegine barǵanda, tor osha joqarıǵa -aldınǵa háreketlantiriladi.
Zarba waqtında alaqanlar topǵa maksimal jaqınlastırıladı hám bilek buwınları esabına aktiv bukiladi. Bunnan tiykarǵı maqset berilgen zarbani amortizatsiyalash hám toptı raxip komandasınıń maydanshasına jóneltirishdan ibarat esaplanadi.
Hújimshiler tor shetlerinen hújim zarbalarini beriwde toptı tosıqtan maydan tısqarısına shıǵarıp jiberiwge háreket etediler. Sol sebepli tosıq tor shetsine jaqın bolǵan qol menen jabıladı hám toptıń maydanshadan shıǵıp ketiwge jol qoyılmaydı.
Tosıq qoyıw texnikasınıń quramalılıǵı tómendegi ush omilga baylanıslı : jay tańlaw ; turǵan orından yamasa háreketden keyin bálent sekrew; qo'lni tor ústine kóteriw waqtın anıqlaw.
Hujim taktikasi degende jamoanin taktik hareketi, toparli taktik hareket ham individual taktik hareketler tusiniledi.Hujimdegi ken qamrawli taktik hareketler malim bir taktik kombinatsiya tiykarinda baslanadi ham kombinatsiyanin aqirinda individual hareket usuli menen juwmaqlanadi.
Hujim taktikasinin mantiqiy ketma ketligi ham mazmunin tomendegi tartipte korip shigamiz.
Hujimdegi jamoaviy taktik hareketler tomendegi ush jonelis boyinsha amelge asiriladi: ekinshi topti uzatqannan keyin aldingi qatar ( hujim zonasi) ndagi oyinshilar tarepinen; ekinshi topti uzatqannan keyin ekinshi qatar (hujim zonasi) ndagi oyinshilar tarepinen; birinshi topti uzatqannan keyin.Boglovchi oyinshi aldingi zonada jaylasqanda hujimni uyistiriw variantlari berilgen bolsin. Bunday hujimdi uyustiriwdin sezilerli kemshiliklerinin biri –bul hujimde aldingi Qatar oyinshilarinan eki adamnin qatnasiwi mumkinligidir.Biraq zamanogoy voleybolda qorganiw zonasinan duziletugin hujim zarbalari usi kemshilikti derlik joq qildi desek boladi.

Paydalanilg`an a`debiyatlar:
1.Internet materiallari.
2.T.S.Usmonxojayev, S.G.Arzumanov Dene ta`rbiyasi, Oqitiwshi baspasi,
T:2006-j
3.S.T.Usmonxojayev Jismoniy tarbiya, Oqituvchi nashriyoti, T;2017-j.