Voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, m a qdirova sport pedagogie

Variantlar:
• guruh besh marta tomonlami almashtirgandan keyin qabul 
qiluvchi, to ‘p uzatuvchi va hujumchi o‘yinchilami o ‘z- 
gartiring;
• to‘rning narigi tomoniga o‘tish uchun belgilangan vaqtni 
oshiring.
6.3.3. Bog‘lovchi o‘yinchi mashqlari
Bog‘lovchi o‘yinchila^hujumchilarga zarba berish uchun to‘p 
yetkazib berishi uchun mas’uldir. Ular o ‘zlari ham zarba berishlari 
mumkin. Mahoratli bog‘lovchi o‘yinchi, odatda, bunday mashq- 
lami har kuni mashg‘ulot va musobaqa oldidan hamda yakunida 
ko‘plab takrorlaydi.
Tayyorgarlik davrida bog‘lovchi o‘yinchilar uchun mashg‘u- 
lotlarda texnika ustida ishlash va uni qayta-qayta takrorlash o‘ta 
muhim ahamiyat kasb etadi.
Bunday mashg^lotlarda hujumchilar soni orttirilishi mumkin, 
lekin bunga bog‘lovchi o‘yinchilar tayyor bo‘lishi lozim. Ushbu 
jarayonda to‘pni qabul qilish va uni uzatish aniqligi bilan bog£liq 
boiishi muhimdir.
Bunday mashqlar ko‘p martalab takrorlanishi zarur. To‘pni 
balandligi qo‘l va tizzalar holati to'pga zudlik bilan yetib kelish va 
uni kerak joyga uzatish mashqlarini muntazam qo‘llash ijobiy 
natija beradi. Mahoratni shakllantirishda o‘yinchilarga yordam 
berish uchun quyidagi maslahatlardan foydalaning: 
to‘pga zarba;
to‘pni peshona tepasida tutish; 
to‘pga chiqish oralig‘i.
124

---

Bogiovchilarga to'pni pastroqdan tezda olish uchun qoilam i 
to iiq yozish kerak emas, lekin to‘pga tegish vaqtida u baJandroq 
boiishi lozim.
Mashqlami bajarishda oeyinchilaming munosabati va ulaming 
xatti-harakati jamoaning munosabati va xatti-harakatini ifodalaydi. 
Jamoadagi o'yinchilar bilan gaplashing — bogiovchi nimani biladi, 
nimani kutadi? 0 ‘yinda bogiovchining ulushi qimmatlidir. Odatda, 
bogiovchi o‘yinchi maydonchada trener ko‘rsatmalarini davom 
ettiradi. Har bir harakatni hujum shakliga aylantirish o‘ta mu- 
himdir. Agar bogiovchilar awaldan o‘z mashqlarini hujumchilarsiz 
ko'plab takrorlab borsa, ulaming hujumchilar bilan ishlashi yanada 
samaraliroq kechadi.
Mashqlami individual tartibda takrorlash uchun o‘yinchi bir 
tipdagi ko‘p turli mashqlarga o‘tishi lozim. O'yinda foydala- 
niladigan barcha mashqlar mukammal takomillashtirilishi kerak.
To‘r oldida tezkor harakatlanish mashqlarini kiriting! Bogiovchi 
zamr holatni qabul qilish uchun tezkor harakatlanish qudratiga 
ega boiishi darkor. Mashq majmuasini to‘r tomon harakatlanish, 
to‘pga harakatlanish va himoyaga oetish elementlari kiritishi kerak.
Bogiovchi bosim bilan hujum qiluvchilarga shaylanishni yuzaga 
keltirishi va qo'shimcha favqulotdni yaratishi zamr. Maydon- 
chaning oldingi va orqa zonalariga turli joylardan turli manzillarga 
to ‘p uzatish mashqlaridan foydalanishni esdan chiqarmang! 
Vaziyatga qat’iyatlik bilan shaylanish uzatuvchi uchun muhim 
b oiib, musobaqa vaqtida yuzaga keladigan bunday holatlami 
takrorlash bogiovchini tayyorlaydi.
Aksariyat mashqlar texnika ustida tezkor shiddatda ishlashga 
qaratilishi kerak tezkor shiddatli mashqlar sportchilarni o‘yinda 
tezkor shiddatda ishlashga tayyorlaydi. Maydonchada maqsadli 
harakatlanishni ta’minlash uchun trener, bogiovchi va hujum­
chilar o‘rtasida o‘zaro yagona aloqa tizimi boiishi zamr. Ko‘rsat- 
malar qisqa va mashqlami zudlik bilan takrorlashga chaqirishi 
darkor. Mashqg'ulotda tez-tez qo‘llaniladigan atamalar: 
zich:
tocp haddan tashqari to'rga yaqin; 
yo ‘q:
to‘p to ‘rdan o ‘ta uzoq berildi; 
ortga:
to‘p hujumchidan chetga (uzoqqa) berildi;
125

---

qisqa:
to‘p hujumchiga yetmayapti;