Virusologiya fanidan laboratoriya mashg`ulotlari ishlanmasi

6-Labarotoriya mashg’uloti. Mavzu: Viruslarni harorat ta’sirida inaktivatsiya nuqtasini aniqlash.
Ishdan maqsad. Indikator o’simliklar to’plami yordamida TMV, kartoshkani X virusini (KXV) va yaltirbosh mozaikasi virusi (YaMV) larini identifikatsiya qilish bilan tanishtirish.
Kerakli materiallar 1. Viruslar: TMV, KXV, YaMV. 2. O’simliklar: glyutinoza (N. glutinosaL.), durmon (Da­turastramonium L.), gomfrena (GomphrenaglobosaL.), sho’ra (Chenopodiumamaranticolor Coste, Reyn), loviyani Pinto navi ( Phaseolusvulgarisvar. Pinta) va arpa (Hordeumvulgan; L.)
3. Korund (400 — 600 mesh) yoki "tselit" (diatom tuproqi). 4 SHisha tayoqcha (0,2 - 0,4x15 sm) oi bakterial sirtmoq. 5. CHinni haavoncha (20-50 ml). 6. Virus yuqtirilgan o’simlikni saqlanadigan joy (issiqxona, nam kamera- eksikator). 7. Yuqorida zikr etilgan viruslarni sun’iy aralashmasi (10 — 50 mkg/ml). 8. TMV, KXV va YaMV lariga qarshi tayyorlangan antizardoblar.
Ishning borishi. Mexanik inokulyatsiya usulida glyutinoza, durmon, gomfrena, sho’ra, arpa va loviya (Pinto navi) larni 2- 3 ta bar giga virus yuqtiriladi. So’ngra 12-15 kungacha virus yuqtirilgan o’simliklar kuzatib boriladi. Simptomlarning paydo bo’lish muddati va xarakteri belgilanib boriladi va ular asosida jadval tuziladi (4-jadval). Jadvaldagi natijalarni tahlili asosida har bir virus identifikatsiya qilinadi.
Masalan, virus aralashmasi glyutinoza va durmonda nekrozlar va bir vaqtning o’zida mozaika hosil qilsa, gomfrena o’simligida nekroz, xenopodiumda esa ikki xil nekrozlar o’osil qilsa, mushohada qilib aytish mumkin: aralashmada TMV va KXV bor ekan.
Jadvaldan foydalanib boshqa xil virus aralashmalarining tarkibini ham aniqlash mumkin.
Olingan natijalarning to’g’riligini "tizimli" kasallangan o’simliklar shiralarini antizardoblar yordamida "tomchi reaktsiyasi" o’tkazilib tasdiqlash mumkin.
3- jadval
Aniqlagich o’simliklarida viruslar hosil qilgan simptomlar