Viii ВОВ. Тсрлр tarmoqlari

---

VIII ВОВ. ТСРЛР TARMOQLARI
Bu bobda biz eng ko‘p tarqalgan tarmoq texnologiyasi TCP/IP 
protokollarini ko‘rib chiqamiz, u qariyb 40 yil awal Internetni 
yaratilish munosabati bilan paydo boigan va bugungi kunda esa 
amaliy jihatdan barcha mavjud va yaratilayotgan mahalliy hamda 
global tarmoqlarda ishlatilmoqda.
Biz TCP/IP tarmoqlaridagi tugunlami manzillashni va shu 
jumladan ARP pritokolini hamda DNS tizimini, DHCP texno­
logiyasini va NAT protokolini o‘rganamiz. IP protokoli asosida bir 
necha tarmoqlami bir butun tarmoqqa birlashtirish mumkinligini, 
yo‘naltirishni tashkillashtirish va bunday tarkibiy tarmoqda ICMP 
protokoli qanday o‘rinni egallashini bilib olamiz. Transport bosqich 
protokoli TCP qanday qilib axborotlarni yetkazish ishnchliligini 
ta’minlashini va u qanday qilib tarmoq yuklanishiga ta’sir etishini 
muhokama qilamiz.
Biroq bizning asosiy maqsadimiz eslatib o‘tilgan protokollaming 
muloqotini ko'rsatishdan iborat. Alohida olingan protokollaming 
ishlashidan o‘quvchida ТСРЯР tarmoqning ishlashini yaxlit tasawuri 
hosil bo‘ladi,
8.1. TCP/IP protokollar steki
Bugungi kunda TCP/IP steki global tarmoqlarda va shuningdek 
mahalliy tarmoqlarda ham ishlatilmoqda. Bu stek shajara tarkibga 
ega bo‘lib, u 4 ta bosqichdan iboratdir (8.1 -rasm).
ТСРЛР stekining amaliy bosqichi OSI modelining uchta yuqori 
bosqichiga mos keladi: amaliy, prezentatsiya va aloqa vaqtining 
bosqichi. U foydalanuvchi ilova tizim xizmatlarini birlashtiradi. 
TCP/EP steki uzoq yillar davomida turli davlat va tashkilotlarda 
ishlatilishi natijasida ko‘p sonli protokollami va amaliy bosqich 
xizmatlarini jamlagan. Ularga quyidagi ko‘p tarqalgan protokollar 
kiradi: fayllarni uzatish protokollari (File Transfer Protocol, FTP), 
telnet terminalni emulatsiya protokoli, elektron pochtani uzatishni
211

---

sodda protokoli (Simple Mail Transfer Protocol, SMTP), gipermatnni 
uzatish protokoli (Hypertext Transfer Protocol, HTTP) va boshqalar. 
Amaliy bosqich protokollari xostlarda amalga oshiriladi (Intemetda, 
demak TCP/IP stekida ham,