Vetinariya 2016. pmd

Qon oqishi va uni to‘xtatish

Bunda organizmga qon ivishini oshiruvchi umumiy ta’sir

qiluvchi dori vositalarni qo‘llash va operatsiya qilinayotgan joyga

mahalliy ta’sir ko‘rsatish orqali erishish mumkin. Qon ivishini

oldindan kuchaytirish uchun  katta hayvonlarga 500–1000 ml,

kichik hayvonlarga 300 ml mos keluvchi qonni  oldindan quyiladi;

qon tomiriga 10 % li kalsiy xlorid eritmasini yirik   hayvonlarga

100–150 ml, kichik hayvonlarga 2–9 ml dan; ot zardobini teri

ostiga yoki venaga 100–150 ml dan yuboriladi.

Qon oqishini to‘liq to‘xtatish. Qon oqishini to‘liq to‘xtatish uchun

mexanik, fizik, biologik usullardan foydalaniladi.

Mexanik usullarda qon to‘xtashining eng oddiy usuli tampon

qo‘llashdir. Dokali tamponlarni qon oqayotgan yuzaga qo‘yilganda,

kapillar qon oqishlar osonlik bilan to‘xtaydi. Anatomik bo‘shliqlarda

kuchli qon ketganda ularni doka va bintdan tayyorlangan tamponlar

bilan to‘ldiriladi. Buning uchun Mikulich tamponidan (ikki qavatli

kvadrat shaklidagi doka salfetka) olib, o‘rtasiga doka tasma yoki ið

birkitiladi. Salfetkani konsang qisqich yordamida bo‘shliqqa yuborib,

ichiga doka tamponlar joylashtiriladi, qon oqayotgan tomirlarga

kerakli bo‘lgan bosim ko‘rsatiladi, tasma yoki iðni jarohatdan

tashqari chiqariladi. Ba’zi hollarda bu tamponlarni bo‘shliqda ushlab

turish uchun yara labiga vaqtinchalik chok qo‘yiladi keyin qo‘yilgan

materiallar chiqarib olinadi. Bularning yengil olinishi uchun ular

vodorod perikis eritmasi bilan namlanadi.  Qon oqishini vaqtincha

to‘xtatish uchun har xil jgutlar ishlatiladi (2-rasm).

Qon tomirlarini burash (torzirovaniye) – bunday mexanik yo‘l

bilan qon oqishini to‘xtatish tibbiyot amaliyotida keng tarqalgan

---

25

usullardan biri hisoblanadi. Bunda Koxer va Peana

pinsetlaridan foydalaniladi. Tomirning uzilgan

uchi pinset bilan ushlanib, uni yengil tortiladi va

o‘z o‘qi atrofida bir necha marotaba aylantirilib,

pinset yechib olinadi. Ba’zi hollarda operatsiya

jarayonida tomirlardan kuchli qon oqish

kuzatilsa,  pinsetni olishdan oldin tomir burab

qayriladi. Jarohat tubidagi katta tomirlardan qon

oqsa va uni boshqa usullar bilan to‘xtatishning

imkoni bo‘lmasa  unga qo‘yilgan pinset

(jarohatda) 12 – 24 soat, ba’zan bir necha

kungacha qoldiriladi. Bu usul bilan urug‘

tizmasidan qon ketishlar to‘xtatiladi (3-rasm).

Tomirlarga ligatura qo‘yish – bu qon

to‘xtatishning muhim usulidir. Qon oqayotgan

tomirlar iðak ið yoki ketgut bilan bog‘lanadi. Tomirni topib, pinset

bilan ushlab yengil tortiladi, so‘ngra pinsetning pastki tomonidan

ligatura qo‘yib xirurgik tugun bilan bog‘lanadi. Ipning uchini 0,5 sm

qoldirib qirqiladi. Ipni atrof to‘qimalardan o‘tkazib uni birgalikda

qo‘shib bog‘lanadi. Ayrim hollarda tomirlarning qon oqayotgan

joyidan uzoqda, tomir yo‘nalishida bog‘lam qo‘yiladi.

Fizik usullar asosan, qon oqishini to‘xtatish uchun sovuq va

issiq qo‘llashga asoslanadi. Ba’zan bo‘g‘im bo‘shliqlari va chuqur

joylashgan to‘qimalardan qon oqishda sovuq loy surtiladi. Issiq usul

sifatida qon oqayotgan joyga qizdirilgan metallar bosiladi. Shunda u

yerdagi to‘qimalar qurib, burishadi, natijada tromb hosil bo‘lib,

qon oqishi to‘xtaydi. Ba’zan qon oqayotgan yuzaga qaynoq suvga

botirilgan tampon qo‘yiladi.