Vetinariya 2016. pmd

 
Veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishi 
 
Xirurgiya (jarrohlik) ilm - fan sifatida jamiyat rivojlanishi bilan 
bir vaqtda vujudga kelgan, lekin XX asrning ikkinchi yarmidan 
boshlab fan sifatida taraqqiy eta boshladi. Mahalliy va umumiy 
og‘riqsizlantirish usulining ochilishi, aseptika va antiseptika tu-
shunchasining fanga kirib kelishi, topografik anatomiyani o‘rga-
nish va boshqalar hozirgi zamon xirurgiya fanining rivojlanishi 
uchun asos bo‘ldi. 
XIX asr oxiri XX asrning boshlarida rus veterinariya jarrohlari 
tomonidan har xil qishloq xo‘jalik hayvonlarida uchraydigan qator 
kasalliklarni operatsiya qilish va davolash usullari ishlab chiqildi. 

---

5 
Rus olimlari professor Y. N. Yanovskiy, V. A Vivolodov,
M. A. Malsev, L. S. Sopojnikov, S. P. Mamadishskiy, P. P. Krilov, 
o‘zbek olimlari S. N. Vohidov, V. A. Polyakov, X. K. Rustamov va 
boshqalar veterinariya xirurgiyasining asoschilaridir. 
1990-yilda I. I. Magda muallifligida «Operativ xirurgiya» fani-
dan yangi darslik yaratildi. 1991-yilda M. I. Kovalev muallifligida 
«Qishloq xo‘jalik hayvonlari topografik anatomiyasi asosida 
operativ xirurgiya» darsligi, 1995-yilda K. I. Petrakovning «Amaliy 
veterinariya jarrohligi» kitobi bosmadan chiqdi. So‘nggi yillarda 
nerv tolalari novakain blokadasi bo‘yicha yangi usullar ishlab 
chiqarildi. Qishloq xo‘jaligi sohasida juda katta o‘zgarishlar bo‘l-
ganligi tufayli jamoa va shirkat xo‘jaliklari, yirik chorvachilik 
komplekslari o‘rniga xususiy va fermer xo‘jaliklari paydo bo‘ldi. 
Shaharlarda it, mushuk va boshqa hayvonlarni uy sharoitida bo-
quvchilar ko‘payib ketdi. Shu sababli veterinariya xirurgiyasida 
yangi diagnostik usullar: ultratovush tekshirishlar, bo‘g‘inlar art-
roskopiyasi, bo‘g‘inlar displaziyasi diagnostikasi va boshqalar 
vujudga keldi. 
Jarrohlik yo‘li bilan davolanadigan kasalliklarning rivojlanish 
qonuniyatlari, patologik jarayonlarni bir-biri bilan o‘zaro uzviy 
bog‘langan holda tekshirish xirurgiyada yangi ilmiy asoslangan 
profilaktik tadbirlarni ishlab chiqishga asos soldi. To‘qimalarda 
bo‘ladigan jarohatli, yiringli, yiringli-nekrotik jarayonlarning og‘ir-
lashuvida onkoserkoz, brusellyoz kabi kasalliklarning ishtirok 
etishi o‘rganildi. 
Veterinariya jarrohligining rivojlanishida bu fanning yangi tar-
mog‘i artrologiya vujudga kelib, o‘zining yangi davolash usullarini 
yaratdi. Veterinariya jarrohligi fanining, ayniqsa, otlar va kavsh 
qaytaruvchi hayvonlarda o‘tkaziladigan jarrohlik operatsiyalarning 
yutuqlari ham kam emas. Hozirgi vaqtda otlarning ichaklarida, 
kavsh qaytaruvchi hayvonlarning oshqozonida uchrab turadigan 
har xil toshlar, yot jismlarni olib tashlash oddiy operatsiya bo‘lib 
qoldi. Hayvonlarni uxlatish maqsadida narkoz hosil qiluvchi dori-
larni qo‘llash hamda mahalliy anesteziya (og‘riqsizlantirish)dan 
keng foydalanish veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishini 
yanada tezlashtirib yubordi. 

---

6 
Veterinariya jarrohligi hayvonlarga qon quyish muammosini 
ko‘tarib chiqdi va bu sohada ham katta yutuqlarga erishdi. Otlar-
ning qon guruhlarini aniqlash va qon quyish texnikasini takomil-
lashtirish qator kasalliklarni davolashda keng imkoniyatlar yaratdi.