Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

 
Biologik omillar 
Mikroblarga fizikaviy va kimyoviy omillardan tashqari biologik omillar ham ta‘sir 
etadi. Mikroorganizmlar tabiiy sharoitda yashaganda faqat muhit bilan emas, balki turli 
mikroblar va boshqa tirik oragnizmlar bilan ham o‘zaro munosabatda bo‘ladi va u 
biosenoz deyiladi.

---

28 
 Simbioz-
bunda bir muhitda ikki yoki undan ortiq turdagi mikroblar bir-biriga 
halaqit bermasdan yashaydi va ko‘payadi. 
Kommensalizm-
bu ikki organizm 
o‘rtasidagi shunday munosabatki, bunda bir organizm, ikkinchisiga zarar yetkazmagan 
holda uning ajratmasi yoki oziqasidan faoydalanadi. 
Metobioz
–bunda bir xil tur 
mikroorganizm o‘z hayot faoliyatida boshqa bir mikroorganizmning o‘sishi va 
rivojlanishiga qulay sharoit tug‘diradi.
Sattelizm
- bir mikrobning boshqa mikrob hosil qilgan mahsuloti ta‘sirida o‘sishi, 
rivojlanishi, kuchayib, yana birga yashab ketishidir. 
Sinergizm –
ikki va undan ortiq 
turdagi mikrobning bir biriga ko‘maklashishidir. Masalan azotobakter va 
Bac. 
Mycoides
birgalikda o‘simliklarni yaxshi o‘stiruvchi geteroauksin moddalarni hosil 
qilishidir. Sof azotobakter kulturasi 173 mg getroauksin hosil qilsa 
Bac. Mycoides
bilan 
birga o‘sganda 220 mg hosil qiladi. 
 Antogonizm
– bir tur mikrob rivojlangan muhitda ikkinchi bir tur mikrob 
rivojlana olmaydi. 
Parazitizm
– bu mikroblar orasidagi shunday munosabatki, bunda 
parazit bu munosabatdan foyda oladi va xo‘jayiniga zarar yetkazadi, o‘lishiga olib 
keladi.
Har xil tuzilish va kattalikdagi mikroblar orasidagi munosabat 
– fagiya
muhim 
ahamiyatga ega. Bu viruslar bilan bakteriya, aktinomisetlar, yashil suv o‘tlari orasidagi 
munosabatdir. Mikroorganizmlarga ta‘sir qiluvchi biologik omillarga antibiotiklar, 
fitonsidlar va bakteriofaglar kiradi. 
Antibiotik
terminini fanga z.A.Vaksman (1942) 
kiritgan (
anti
-qarshi, 
bios
-hayot) Antibiotiklarni mikroorganizmlar (aktinomisetlar, 
mog‘or zamburug‘lari basilla, bakteriya), o‘simlik va hayvon organizmlari hosil qiladi. 
Birinchi bo‘lib rus olimlaridan V.A. Manassein va V.A. Palotebnov (1871-1872) 
penisilliumning boshqa bakteriyalarning o‘sishini to‘xtatishini kuzatib aniqlashdi. 
Antibiotiklar mikroorganizmlarning o‘zaro antogonistik yashashlari davomida 
himoyaviy vosita sifatida hosil bo‘lib, atrof muhitga ajralib turadi. Antibiotiklarning 
mikroblarga ta‘sir qilish kuchi har xil bo‘lishi mumkin-bakteriostatik (rivojlanishni 
to‘xtatadi), bakterisid (butunlay o‘ldiradi), bakteriolitik (eritib yuboradi). Hozirgi 
vaqtda mikroorganizmlarning antibiotiklarga sezuvchanligini aniqlash amaliyotda keng 
qo‘llanilmoqda
Fitonsidlar.
O‘simliklarda antibiotiklarga o‘xshash moddalar borligini birinchi 
bo‘lib olim V.P.Tokin 1928-1930 yillarda isbotlab, ularni fitonsidlar deb atagan. 
Fitonsidlar o‘simlik bargi, guli, ildizi, mevasida bo‘ladi. Fitonsidlar asosan yiringli 
jarayonlarni mahalliy davolashda qo‘llaniladi