«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Gemolitik anemiya 
(Anemia hemolitika) - eritrositlar gemolizining 
kuchayishi oqibatida qondagi eritrositlar sonining va gemoglobin 
miqdorining kamayishi, gemolitik sarg’ayish, og’ir kechgan hollarda 
gemoglobinuriya kuzatilishi bilan tavsiflanadi.
Sabablari.
Sabablariga ko’ra, gemolitik anemiyalarning tug’ma va 
orttirilgan turlari farqlanadi. Tug’ma gemolitik anemiyalar - eritrositlar 
membranasidagi lipoproteidlar tarkibining o’zgarishlari, glyukoza-6-
fosfatdegidrogenaza, 
glutationreduktaza, 
pruvatkinaza 
fermentlari 
faoligi-ning o’zgarishi, hamda gemoglobin strukturasi va sintezining 
buzilishi oqibatida; 

---

98 
Orttirilgan 
gemolitik 
anemiyalar 
gemolitik 
zaharlar 
(rux, 
qo’rg’oshin, surma preparatlari, xloroform, organik kislotalar, vodorod 
sulfid, zaharli o’simliklar, ilonlar zahri, yuqumli va parazitar kasalliklar 
qo’zg’atuvchilari), medikamentlar (sulfanilamidlar, nitrofuranlar, 
antibiotiklar) va boshqa omillar ta’sirida kelib chiqadi. Sigirlarda uzoq 
muddat bir xil rasionda boqish, uzoq muddat beda, lavlagi to’ppasi, 
karam, raps bilan boqish, fosforning yetishmovchiligi anemiyalarga 
shuningdek tug’riqdan keyingi anemiyalarga sabab bo’ladi. Buzoqlarga 
ko’p miqdorda sovuq suv berilishi gemolitik anemiyaga sabab bo’ladi.
Rivojlanishi. 
Gemolitik anemiya paytida eritrositlar tomirlar ichida 
yoki mononuklear fagositlarda - hujayra ichida parchalanadi. 
Eritrositlarning tomir ichidagi gemolizi gemolitik zaharlar ta’sirida 
kuzatilsa, hujayra ichidagi gemoliz suyak iligi, jigar va taloqdagi 
mononuklear fagositlar eritrositlarni gemolizga uchratadi. Gemolitik 
zaharlar va eritrosilarga qarshi antitelalar tomonidan chiqiriladigan 
(gemolitik kasallik, qon qo’yish) anemiyalar aosan tomir ichidagi 
gemoliz bilan o’tadi.
Autoimmun, yuqumli va parazitar gemolitik anemiyalar paytida 
asosan tomir ichidagi, shuningdek, hujayra ichidagi gemoliz kuzatiladi.
Eritrositlarning zo’r berib gemolizga uchrashi qonda bilirubin 
miqdorining ortishiga sabab bo’ladi, jigarning imkoniyatidan ko’p 
miqdordagi bilirubining hosil bo’lishi uning qon plazmasida to’planib 
qolishi, gemolitik sarg’ayishga sabab bo’ladi. Tomir ichidagi 
gemolizning kuchayishi oqibatida plazmaga ko’plab chiqayotgan 
gemoglobinni mononuklear - fagositar hujayralar to’tib ulgurmaydi va 
oqibatda gemoglobinuriya kuzatiladi.
Odatda tug’ma gemolitik anemiyalar surunkali, orttirilgan gemolitik 
anemiya o’tkir tarzda o’tadi.