«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Cho’chqa, 
it 
va 
mushuklarga
zond 
og’iz 
orkali 
yuboriladi. 
Buning 
uchun og’izga o’rtasida zond 
utishi uchun teshik bo’lgan 
maxsus zevnik o’rnatiladi. Cho’chqalar uchun otlarga ishlatiladigan 
zond, it va mushuklarga tibbiyot zondlari ishlatilishi mumkin. 
12-mashg’ulot.
 
 MAGNITLI ZONDLARNI IShLATISh
TEXNIKASI. KLIZMALAR
 
Reja: 
12.1. Magnitli zondlar va xalqalarni ishlatish texnikasi.
 
12.2. Klizmalar. 
12.3. Kasal hayvon qabo’l qilish. 
Mashg’ulotning maksadi:
Hazm tizimi kasalliklarining tarqalishi, 
tasnifi va asosiy sindromlari to’g’risidagi ma’ruza materiallari 
takrorlangach, oziqa travmatizmining sabablari, diagnostikasi, magnitli 
zondlar va xalqalarni qo’llash tartibi, klizmalar va ularning turlari 
hamda kasal hayvonlarda klizma o’tkazish tartiblari studentlarga 
tushuntiriladi. Studentlar o’qituvchi rahbarligida ana shu terapevtik 
texnikalarni qo’llash kunikmasini orttiradi.
 
Kerakli 
asbob-uskuna 
va 
jixozlar:
Travmatik 
retikulit 
to’g’risidagi jadvallar, patmateriallar, Meliksetyan va Korobov zondlari, 
magnitli xalqalar, qoramol, Esmarxa krujkasi, sprinsovka, Jane shprisi, 
darmtamponator va klinik tekshirish uchun asboblar va b. 
Mashg’ulotning borishi: 
Guruhdagi talabalar kichik guruhlarga 
bo’linib, kasal hayvonlarga magnitli zondlarni va xalqalarni ishlatish 
Katta qorinni yuvish 

---

61 
texnikalarini bevosita bajarib ko’radilar. Klizmalar o’tkazish tartibi bilan 
tanishgach, kasal hayvonda klizma o’tkaziladi. 
Oziqa travmatizmining sabablari.
Oziqa tayyorlash, saqlash va 
uni mollarga berish texnalogiyasidagi kamchiliklar, ya’ni ularning 
metall parchalari bilan ifloslanishi oziqa travmatizmining kelib 
chiqishidagi asosiy sabablardan biridir. Sheluxa, omixta yem, kunjara 
kabi sanoat chiqindilari metall parchalari bilan ko’proq ifloslanishi 
mumkin. 
Tabiiy yaylov va pichanzorlarning sim, mix va boshqa turli xildagi
metall parchalari bilan ifloslanishi va u joylarda mollarning boqilishi 
kasallikning ko’plab paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Chiqindilarning 
shahar va qishloqlar atrofidagi yaylovlarga chiqarilishi, yem-
xashaklarni simlar bilan ifloslanishi, molxonalar atrofini o’z vaqtida 
tozalanmasligi oziqa travmatizmiga sabab bo’lishi mumkin. 
Asosan qoramollar ko’p kasallanadi, chunki ular oziqalarni tili bilan 
burab oladi va yaxshi chaynamasdan yutadi, ularning tilidagi 
so’rg’ichlar tomoq tomonga qarab joylashgan bo’ladi. Bundan tashqari 
qoramollarda mineral moddalar almashinuvlari buzilishi kasalliklarida 
ishtahaning o’zgarishi oqibatida kasallanish darajasi ko’payadi. 
Meliksetyan magnitli zondidan qoramollar katta qorinida erkin 
holda yotgan ferrometal jismlarni chiqarib olish va diagnostik 
maqsadlarda foydalaniladi. 
Zondni qo’llashdan oldin 10-12 soat och qoldirilgan hayvonga 1-2 
litr suv ichiriladi. Zondning magnitli boshchasi temir zanjir va rezina
manjeti bilan birgalikda zonddan ajratiladi va zondning uchki tomoni 
vazelinlanadi. Zond burunning pastki yo’li orqali tomoqqacha tiqiladi, 
og’iz zevnik yordamida ochilib, ilmoq yordamida zond og’izdan 
tashqariga chiqarib olinadi va zondning magnitli boshchasi unga ulanib 
ilmoq yordamida tomoq va qizilo’ngachga o’tkazilib, ilmoqdan 
ajratiladi, hayvon zondni yutib yuborishi oson bo’lishi uchun biroz suv 
ichiriladi. Profilaktik maqsadda zondni katta qorinda 20-45 daqiqaga, 
davolash maqsadida esa bir sutka davomida qoldirish mumkin. 
Zondni chiqarib olishdan oldin ham 2-3 litr suv ichiriladi, 
hayvonning og’zi zevnik yordamida ochilib, ilmoq yordamida zond 
og’izdan chiqarib olinadi va magnitli boshchasi ajratilib olingach, 
zondning o’zi burundan chiqarib olinadi. 
Korobov magnitli zondining (ZMU-1) yuk kutarish kuchi 3-12 kg 
bo’lib, rezina naycha ichiga joylashtirilgan mustahkam ipdan iborat 
zond, g’ilof, magnitli boshcha va naysimon metal zevnik qismlari 

---

62 
bo’ladi. Bu zondni afzallik tomoni shudan iboratki, u og’iz orqali 
yuboriladi va ko’p yuk ko’tarish qobiliyatiga ega bo’lganligi uchun 
qorin devoriga sanchilib turgan yot jismni ham sug’irib olishi mumkin. 
Korobov zondini qo’llashdan oldin ham hayvon 8-12 soat och 
qoldiriladi va hayvonga 3-5 litr suv ichiriladi. Zondning ishga yaroqli 
ekanligi tekshirilgach, hayvonning og’zi ochilib, zondning magnitli 
qismi zevnik bilan birgalikda tomoqqacha tiqiladi va hayvon magnitli 
boshchani yutishi bilan zond qo’yib yuboriladi. Zondni profilaktik 
maqsadda 1-2 va terapevtik maqsadda 10-24 soatgacha katta qorinda 
qoldirish mumkin. Bu vaqt dovomida hayvonga suv ichirilib turiladi. 
Magnitli xalqalarning og’irligi 35 g, uzunligi 6,5 sm bo’lib, oziqa
travmatizmining oldini olish maqsadida ularni tilning asosiga qo’yib,
ustidan biroz suv ichirib yuborish mumkin. Magnitli xalqalar to’rqoringa 
tushgan ferromagnit jismlarni o’ziga biriktirib oladi va qorin devorini 
teshib o’tishiga qo’ymaydi. Magnitli xalqalarni magnitli zondlar 
yordamida chiqarib olib, tozalash va qaytadan ishlatish mumkin.