«veterinariya farmatsevtikasi» kafedrasi

Dorilarning quyidagi o‘zaro ta’siri farqlanadi:
Dorilar yuborilganga qadar shpritsdagi yoki tomizgichlardagi o‘zaro ta’siri farmatsevtik ta’siri;
dorilar yuborilgandan so‘ng organizmdagi harakati vaqtidagi (so‘rilishi, biotransformatsiyasi, oqsil bilan bog‘lanishi, tarqalishi) o‘zaro ta’siri — farmakokinetik ta’siri;
— dorilarning retseptor qurshshalari bilan bog‘lanish jarayoni davomidagi o‘zaro ta’siri (retseptor qurilmalari uchun raqobatda bo‘lishi) va neyromediatorlarga ta’siri, retseptor qurilmalarining doriga sezuvchanligining o‘zgarishi — farmakodinamik ta’siri deyiladi.
Dorilarning farmatsevtik o‘zaro ta’siri
Birbiriga znd bo‘lgai dorilar (masalan, ishqor va kislotalar, boshlovchi moddalar va yurak glikozidlari, alkaloidlar va ishqorlar)ni qo‘shib ishlatilganda o‘zaro fizik va kimyoviy reaksiyaga kirishib, birbirining farmakologik ta’sirini yo‘qotadi.
Buning natijasida dori cho‘kmaga tushib qolishi, eruvchanligi, ranggi, hidi, eng muhimi uning farmakodinamik samaradorligi o‘zgarishi mumkin. Ko‘proq zid hodisalar miksturalar, poroshok (kukun)lar, venaga yuboriladigan eritmalar tayyorlash jarayonida uchrashi mumkin.
Farmatsevtik zid hodisalar dorilarning oshqozonichak tizilmasidan so‘rilishi buzilishiga sababchi bo‘lishi mumkin. Masalan, gidroxlorid va magniy trisilikat (almagel), digoksin, aminazinning so‘rilishini buzishi mumkin. Xolestiramin ta’sirida qalqonsimon
Bez gormonlari (triyodtironin) so‘rilishining buzilishi, bu dorilarni olayotgan bemorlarda gipotireoidizm kelib chiqishi mumkin.
Dorilarning farmakokinetik fazasidagi uzaro ta’siri
Dorilarning so‘rilish, tarqalish, bitransformatsiya, chiqib ketish jarayonida bir dori tomonidan ikkinchi dorining qondagi miqdori o‘zgarishi natijasida farmakokinetik o‘zaro ta’siri kuzatiladi. Buning natijasida dorining maxsus qurilmalar bilan bog‘lanib, farmakologik ta’sir chaqiradigan sof holdagi qismi kamayadi.
Dorilarning so‘rilishi jarayonidagi o‘zaro ta’siri oshkozonichak tizilmasining hamma qismlarida yuz berishi mumkin. Qlinik nuqtai nazardan dorilarning so‘rilish tezligi va to‘liqligining o‘zgarishi ahamiyatga ega.
Oshqozon va ichak muhitining o‘zgarishi dorilar molekulasining ionlanish qobiliyatini, ularning moylarda eruvchanligini o‘zgartirib, so‘rilishni buzishi mumkin. Shu sababli antatsid moddalar, oshqozon shirasi rn ini ko‘paytirib, kislotali muhitga (antikoagulyantlar, ba’zi bir sulfanilamidlar, salitsilatlar, butadion) ega bo‘lgan dori moddalarining ionlanishini ko‘paytirib, ularning so‘rilishini kamaytiradi.
Bundan tashqari, antatsidlar oshqozon motorikasini susaytiradi, ko‘p dorilar bilan birikma hosil qilib, ularning so‘rilishini buzadi, ya’ni boshqa dorilar bilan o‘zaro ta’sirini oldindan aytish mushkul masala
Bo‘lib qoladi.
Oshqozon motorikasini sekinlashtiruvchi moddalar ular bilan bir vaqtda ishlatilgan dorilar so‘rilishini buzadi. Xolinblokatorlar, tritsiklik antidepressantlar, opiatlar oshqozonichak motorikasini o‘zgartiradi. Narkotik og‘riq qoldiruvchilar bilan birga ichishga berilgan antiaritmik dorilar so‘rilishini sekinlashtiradi. Fenobarbitalgrizeofulvin va dikumarin so‘rilishini kamaytiradi: kontratseptik steroidlar s vitaminning qondagi miqdorini ko‘paytiradi, folat kislota so‘rilishini buzadi. Pask — rifampitsin, metotreksat so‘rilishini kamaytiradi. Oshqozonichak tizilmasida qon aylanishining kamayishi (o‘tkir va surunkali yurak yetishmovchiligida) dorilar so‘rilishini kamaytiradi.
Ichak florasining o‘zgarishi ham dorilar so‘rilishiga ta’sir qilishi mumkin. Masalan, antibakterial moddalar ta’sirida ichak mikroblarining buzilishi k vitamini sintezini buzadi, bu esa o‘z navbatida bilvosita ta’sir qiluvchi qon suyultiruvchi dorilar (antikoagulyantlar) ta’sirini kuchaytirishi mumkin.
Ovqat moddalari ham dorilar so‘rilishiga va biologik o‘zlashtirilishiga ta’sir qilishi mumkin. Ovqat moddasi kaptopril, aspirin so‘rilishini kamaytirsa, aksincha gidrolazin, labetolol, propranalol, spirolaktonlar so‘rilishini kuchaytiradi.