Veterinariya diagnostikasi va oziq-ovqat havfsizligi fakulteti epizootologiya, mikrobiologiya va virusologiya kafedrasi

O‘quv elementlari: Murakkab bo’yash usuli bilan tanishtirish, bo’yash texnikasini o’rganish, bakteriyalarni grammusbat va grammanfiy turlarini mohiyatini o’rganish.

Mavzu bo‘yicha tayanch tushunchalar: Gram usuli, murakkab bo’yash usuli, grammusbat va grammanfiy bakteriyalar, bo’yoqlar.
B
16
/B/B jadvali

Bilaman	Bilishni hohlayman	Bilib oldim

1-ilova

Aqliy xujum metodi

1. Bo’yash usullari necha xilga bo’linadi? 2. Murakkab bo’yash deb nimaga aytiladi? 3. Preparatlarni bo’yashdan maqsad nima? 4. Tinktorial xususiyat nima?

Asosiy tushunchalar
Surtmalarni bo’yashda ikki va undan ko’p bo’yoqlar ishlatiladigan usul murakkab bo’yash usuli deyiladi.

Murakkab bo’yash usuli hujayraning turli tarkibiy qismlari va ba’zi organik birikmalarini bor yo’qligini bilishga, shu orqali har bir mikrob turining tinktorial xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi.

Har xil mikroorganizmlarni protoplazmasi ning tarkibi bir xil bo’lmaganligidan ular aynan bir xil bo’yoq bilan turlicha bo’yaladi. Bir qancha hollarda mikrob hujayrasining turli tarkibiy qismlariga bo’yovchi eritmalar tanlab ta’sir etadi. Murakkab bo’yash usuli xuddi ana shunga asoslangan. Bunday usullardan biri Gram usulidir. Bu usulni 1884-yilda Xristian Gram taklif etgan.

Gram usulida bo’yalishiga ko’ra, 2-guruhga:

Grammusbat bakteriyalar sitoplazmasining pH 2-3, uning tashqi qavatida ribonuklein kislotasining magniyli tuzi bor. Bunday kislotali muhitda asosli bo’yoqlar yod bilan mustahkam birikma hosil qiladi. Grammanfiylarning pH 4-5, ularda bunday birikma hosil bo’lmaydi. Shu tufayli grammusbat bakteriyalar birinchi bo’yoq bilan bo’yalgandan keyin spirt ta’sirida rangsizlanmaydi va binafsha rangini saqlab qoladi. Grammanfiy bakteriyalar esa spirt ta’sirida rangsizlanadi va Sil fuksini bilan qo’shimcha bo’yalganda, qizil rangga kiradi va grammanfiy deb ataladi.

Gensianviolet (yoki kristallviolet) va sitoplazmadagi nuklein kislotalar yod (Lyugol eritmasi: kristall holdagi yod-1g, kaliy yod-2g, distillangan suv-300ml) ishtirokida suvda erimaydigan va spirtda kam eriydigan barqaror birikmasi hosil qiladi. Shuning uchun 30 soniya spirt ta’sir ettirilganda hujayra devori qalin, ko’p qavatli peptidoglikani bor (grammusbat) bakteriyalar rangsizlanmaydi. Grammanfiy bakteriyalarda esa hujayra devori yupqa, peptidoglikani kam va qatlamining g’ovaklari yirikroq bo’lib, spirtning o’tishini osonlashtiradi. Natijada hosil bo’lgan birikma parchalanib bo’yoqni tutib qololmaydi hamda spirt ta’sirida hujayra rangsizlanadi.

VENN DIAGRAMMASI - 2 va 3 jihatlarni hamda umumiy tomonlarini solishtirish yoki taqqoslash yoki qarama-qarshi qo’yish uchun qo’llaniladi.