Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

о
) қиялик бўйлаб тупроқ кесмалари солинди. Бунда 
қияликларни ўрта қисмида (7-8
 о
), ўртача эрозияланган тупроқлар ва қияликни пастки-текис (0,5-1
о
) 
қисмида “эрозияланиб тўпланган” тупроқларга ажратилди. 
Тупроқ кесмаларини морфогенетик кўрсаткичларини ёзишда тупроқни эрозияланганлак 
даражасини аниқлашда куйидаги омиллар эътиборга олинади; тупроқни ранги, структурали 
(донадорлиги) гумусланган қатлам қалинлиги (А+В
1
+В
2
) янги яралмаларни бошланиш чегараси ва 
бошқа кўрсаткичлар. Мисол учун эрозияланмаган тупроқда қатлам қалинлиги 62 см, ўртача 
эрозияга чалинган тупроқда 45 см бўлиб, хайдаладиган қават В
1 
қатлами хисобидан ташкил 
бўлганлиги натижасида конкрецияли карбанатлар ер юзасига кўтарилган. Эрозияга чалинмаган 
тупроқларда оқ моғарли кўринишдаги карбонатлар кўриниш чегараси 19-20см, конкрецияли 
карбонатлар тупроқ кесими 65 см да. 
Шундай қилиб, ирригация эрозияси туфайли қияликнинг хар хил элементлардаги тупроқларнинг
морфогенетик кўрсаткичлари бир хил эмас. Бу кўрсаткичлар тупроқ профилини умумий тузилишида, 
гумусланган А+В
1
+В
2 
қатлам қалинлигида, донадорлиги (структурадаги), рангида, механик таркибда 
хамда карбонатларнинг оқ моғор ва конкреция кўринишидаги горизонтларини жойлашиши 
чуқурлигини бир хил эмаслигини таъкидлайди. 
Бу кўрсаткичлар шуни таъкидлайдики инсон қишлоқ хўжалик экинларини жумладан ғўза, донли 
экинларни нотўғри суғориш қиялик ерларни нотўғри суғориб дехқончилик қилган майдонларни
тупроқ унумдорлиги бўйича уч категорияли яъни 3 хил балл бонитетли бўлиб колади. Xозирги вақтда 
тупроқнинг биологик фаоллигини ўрганаётган кўп мутахассисларни тупроқда кечадиган 
микробиологик жараёнлар тупроқ унумдорлигига қандай таъсир қилади ва уларнинг аҳамиятлари 
нималардан иборат деган қатор масалалар ўзига жалб қилмоқда. Шулардан бири тупроққа 
берилаётган ўғитларнинг микроорганизмлар иштирокида парчаланиши ва синтез қилиниш 
жараёнлари, ҳамда уларнинг ўзлаштириш йўлларини ферментатив реакцияларга боғлаб ўрганишдек 
мураккаб масалалардир. 
Кучсиз эрозияланган тупроқларда нематодалар тупроқнинг юкори катламида кўптарқалган, 
экологик гурухлардан ихтисослашган фитогелментлар кўпчиликни ташкил этди. Тупроқнинг чуқур 
катламларида эса экологик гурухлардан девисапробионтлар кўпчиликни ташкил этди. Илдиз 
атрофида эркин яшовчи- Параризобионтлар эса тупроқнинг юкори катламларида кенг тарқалган. 
Уртача эрозияланган тупроқларда нематодалар тупроқнинг 0-10 ва 10-20 см катламларда 
кўптарқалган. Параризобионтлар бу тупроқларда кам тарқалган. Девисарбионтлар тупроқнинг 
юкори катламида кенг тарқалган. Ўсимликларнинг илдиз атрофида тупроқларида кенг тарқалган 
турлар Panagroloimusrigidus, Acrobtloidesbuetschlii, Aphelenchusavenae, Ch. Symmeretricus, 
Eudorilaimusmonhystera. Кучли эрозиялангантупроқларда нематодаларнинг тури ва сони кам учради. 
Бу тупроқларда нематодалар тупроқнинг 10-20 см катламларида кўпчиликни ташкил этди. 
Тупроқнинг 
барча 
катламларида 
экологик 
гурухларидан 
Параризобионтлар 
ва 
микогелъментларнинг сони камаяди, айникса ихтисослашган