Вазирлиги Тошкент Молия Институти

Жами: Банк кассаларидан чиқим қилиниб, жўнатилган 
(ўтказилган) мадад пуллари (60-73 рамзлар бўйича) 
(рамзсиз) 
Ҳаммаси: Чиқим бўйича (40-73 рамзлар жами) 
(рамзсиз) 
Тижорат банклари ва МБ ҲББ ҲККМ кассаларида амалга оширилган барча нақд 
пул айланмалари (нақд пулларнинг кирим чиқими ва ҳаракати) 01-73 рамзлар орқали акс 
эттириб борилади.
Нақд пул маблағларининг кирим-чиқими ёки ҳаркатига (кассадан кассага 
ўтказилиши, жўнатилишига) доир операцияларни тегишли рамзлар орқали акс эттириб 
боришда, (бир неча рамз ости гуруҳларга бўлинган рамз учун масалан 40 (00) рамз 40 (01), 
40 (02) 40 (03) ва 40 (04) гуруҳ ости рамзларга бўлинган) фақат мос келувчи рамз ости 
гуруҳларидан (40 (01), 40 (02) 40 (03) ва 40 (04)) фойдаланиши мумкин.
Демак, бир неча рамз ости гуруҳларига бўлинган барча рамзларни асосий, бош 
(мисолимизда бу 40 (00) – рамз ) рамзидан фойдаланишга руҳсат этилмайди. Рамз остига 
бўлинмаган барча рамзлар масалан 15 (00) –рамз бундан мустасно. 
Касса кирим-чиқими ва айланмаларини тегишли рамзлар орқали акс эттиришда, 
амалга оширилаётган нақд пулга доир операциялар мазмунидан келиб чиқган ҳолда 
уларга мос келувчи рамзлар белгиланган тартибда танланиши лозим. 

---

60 
Касса айланиши прогнози натижасида ҳаражатларининг тушумдан ошиб кетиши 
муомалага қўшимча пул чиқариш зарурлигини, акс ҳолда муомаладан пулларни олиш 
кераклигини кқрсатади. Аҳолининг пул даромадлари ва ҳаражатлари баланси ва касса 
айланиши прогнози , пул муомаласини мувофиқлаштирувчи асосий кқрсаткичлардан 
ҳисобланади. Бу иккала кқрсаткич асосий пул айланишни акс эттириш билан умумий 
бўлсада, улар ўртасида маьлум фарқлар мавжуд: 
1.Касса айланишида фақат нақд пул айланиши кўрсатилса, аҳолининг пул 
даромадлари ва ҳаражатлари балансида аҳоли амалга оширадиган нақд пуллик ва нақд 
пулсиз айланиш тўла-тўкис кқрсатилади. 
2.Аҳолининг пул даромадлари ва ҳаражатлари балансида касса айланиши 
прогнозидан фарқлироқ аҳолининг шахсий томорқа-ҳўжалиги, ҳунармандчиликдан ва 
бошқа кўрсатиладиган хизматлари бўйича оладиган даромадлари ва қиладиган 
ҳаражатлари кўрсатилади. 
3. Аҳолининг пул даромадлари касса айланишининг ҳаражатлар қисмида 
аҳолининг ҳаражатлари касса айланишининг кирим қисмида ўз ифодасини топади. Касса 
айланиши прогнозини бажариш пул муомаласи барқарорлигини таъминлашда биринчи 
аҳамиятга эга бқлган мақсад ҳисобланади.