Vazirligi toshkent moliya instituti

ГЛОССАРИЙЛАР
ГЛОССАРИЙЛАР

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning ma’nosi
Alternativ xarajatlar	Opportun ity costs	Альтернатив ные издержки	tanlashda voz kechilgan eng yaxshi alternativ variantdan olinadigan natija (qiymat, foyda, naflik). Alternativ qiymatni foydalanilmagan imkoniyat deb ham qarashadi: biror ^'mat qiymatini voz kechilgan boshqa bir nechta ^'mat qiymati bilan ifodalanishi.
Asimmetrik axborot	Asymmetri c informatio n	Ассиметричн ая информация	bu shunday holatki, bunda bozorda bo’ladigan savdo-sotiqda bozor qatnashchilaridan bir qismi kerakli, muqim axborotga ega qolgan qismiga ega emas.
Befarqlik chizig’i	Indifferenc e Line	Линия безразличия	shaxs uchun bir xil naf beradigan bo’sh vaqt, ish vaqti va ish xaqi (daromad) kombinatsiyalarini ifodalovchi egri chiziq
Bozor muvozanati	Market equilibriu m	Рыночное равновесие	bozorda taklif miqdorining talab miqdoriga teng bo’lgan hol; taklif chizig’i va talab chizig’i kesishgan nuqtaga muvozanat nuqta deyiladi
Byudjet chegarasi	Budget constraint	Граница бюджета	«umumiy vaqt - daromad» koordinatalariga ega bulgan to’qri chiziq bo’lib, uning yotiqlik burchagi ish haqini ifodalaydi.
Byudjet chizig’i	Budget Line	Линия бюджета	byudjetni to’liq sarflash sharti bilan iste'molchi sotib oladigan tovarlar kombinatsiyalarini ifodalovchi chiziq
Daromad	Revenue	Доход	sotilgan tovar miqdorini narxga ko’paytirilganiga teng, mahsulotlarni sotishdan tushgan tushum
Daromad samarasi	Income effect	Эффект дохода	ishchining ish xaqining o’sishi natijasida ish vaqtining qisqarishi hisobidan dam olish vaqtining ortishi
Izokvanta	Isoquant	Изокванта	bir xil xajmda mahsulot ishlab chiqarishni ta'miilovchi omillar sarflari kombinatsiyalarini

			ifodalovchi egri chiziq
Izokosta	Isocost	Изокоста	yig’indisi bir xil yalpi xarajatga teng bo’lgan resurslar sarflari kombinatsiyalarini ifodalovchi chiziq
Iqtisodiy resurslar	Economic recourses	Экономическ ие ресурсы	ishlab chiqarishda foydalaniladigan omillar yoki ishlab chiqarish omillari.
Iqtisodiy o’sish	Economic growth	Экономическ ий рост	ishlab chiqarishda foydalaniladigan resurslar miqdorini oshirish yoki texnologiyani takomillashtirish orqali jamiyatning ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytiradi
Istemolchi ortiqchaligi (yutuqi)	Consumer Surplus	Избыток потребителей	iste'molchi tovarlar uchun to’lashi mumkin bo’lgan narxlar bilan tovarlarga bozorda xaqiqiy to’langan narxlar ayirmalarining yig’indisi.
Ishlab chiqarish	Product	Производство	ishlab chiqarish omillaridan foydalangan holda mahsulot yaratish jarayonini yoki ishlab chiqarish omillarini tayyor mahsulotga aylantirish jarayoni
Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig’i	Line production capacity	Линия производстве нных возможностей	mavjud bulgan ishlab chiqarish wsurslarndan to’liq va samarali foydalanish orqali ishlab chiqariladigan tovarlar kombinatsiyasini ifodalovchi chiziq.
Ishlab chiqarish funktsiyasi	Production function	Функция производства	ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori bilan shu mahsulotni ishlab chiqarishdagi sarflangan ishlab chiqarish omillari miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalovchi funktsiya
Ishlab chiqaruvchi optiqchaligi (yutuqi)	Excess manufactu rers	Избыток производител ей	tovarlarning xaqiqiy narxlaridan chckli (bir birlik qo’shimcha tovar ishlab chiqarishga ketgan) xarajatlarni ayirmalari yig’indisiga tcng.
Kurno muvozanati	Cournot equilibriu m	Равновесии Курно	duopolik bozorda xar bir firma mustaqil ravishda shunday optimal ishlab chiqarish xajmini tanlaydiki ushbu mahsulot xajmi ikkinchi firmani qanoatlantiradi. Kurno muvozanati firmalarning aks ta'sir qiluvchi funktsiyalari grafiklarining

			kesishish nuqtasida vujudga keladi.
Masshtab samarasi	Economies of scale	Эффект масштаба	bu ishlab chiqarish masshtabining kengayishi surati bilan mahsulot ishlab chiqarishni o’sish surati o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi. Ishlab chiqarishda foydalaniladigan omillar miqdoriga ishlab chiqarish masshtabi deyiladi
Mehnat bozorida monopsoniya	Monopson y labor market	Монопсония рынка труда	bu mukammallashgan raqobatdagi mehnat bozorining alohida bir chckli ko’rinishi bo’lib, bunda biror kichik shaxardagi yagona firma maxalliy aholining ko’p qismini ish bilan ta'minlaydi.
Mehnatni chekli mahsuloti	Marginal product of labor	Предельный продукт труда	boshqa ishlab shiqarish omillari sarfi o’zgarmaganda bir birlik qo’shimcha mehnat sarfi hisobidan ishlab chiqarilgan qo’shi mcha mahsulot
Mukammal rakobatlashgan bozor	It is a competitiv e market	Совершенно конкурентны й рынок	agar bozor quyidagi xususiyatlarga ega bo’lsa: bozor sub^ktlar tovar narxiga tasir qila olmaydi; firmalarni bozorga kirish va chiqishi erkinligi; sotuvchilar birgalikda xarakat qilmaydi; bozor tugrisidagi barcha axborotlar bilan bozor sub^ktlari tanish.
Narx diskreminatsiy asi	Price discremin ation	Дискриминац ия цен	bunda firma bir xil tovarni xar xil narxda sotib olish imkoniyati xar xil bo’lgan xaridorlarga sotadi
Naflik	Utility	Полезность	iqtisodiy ^'matlarni, shaxs ehtiyojini qondirish darajasi. №'mat inson ehtiyojini qancha to’laroq qondirsa, uning nafligi shuncha yuqori bo’ladi
Naflik funktsiyasi	The utility function	Функция полезности	iste'mol qilingan ^'matlar miqdoriniig o’zgarishi natijasida olinadigan naf
Nol sum yutuqqa ega bo’lgan o’yin	Ze ro sum game	Маркетингов ые исследования	o’yinda bir kishining yutuqi boshqa o’yinchilarning yutqazgan summalari yiqindisiga teng.
Nolga teng bo’lmagan sumga ega bo’lgan o’yin	Non zer sum game	Информацио н-ная система маркетинга	— bu uyinda bir guruq o’yinchilar yo yutadi yoki boy beradi.
Nominal ish	Nominal	Номинальная	yollanma ishchi tomonidan olingan

xaqi	wage rate	заработная плата	pul miqdori.
Noratsional talab	Irrational demand	Нерациональ ный спрос	bu rejalashtirilmagai talab bo’lib, shaxsning xozirgi qoqishini, kayfiyatini, injiqligini uchratishi bilan vujudga keladigan vaqtinchalik talab.
Nofunktsional talab	Non­functional demand	Нефункциона льный спрос	tovarni sifati bilan bog’liq bo’lmagan omillarga asoslangan talab.
Ob'ektiv (matematik) ehtimol			voqea va hodisalar jarayonida takrorlanishlarni hisob-kitob qilishga asoslangan.
Taklif chizig’i	Supply curve	Линия предложения	tovar narxi bilan taklif qilinadigan ushbu tovar, miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq
Taklif	Supply	Предложение	bu ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar tomonidan berilgan narxlarda sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar miqdori
Taklif qonuni	The law of supply	Закон предлодения	to’q’ridan-to’q’ri narx o’zgarishi bilan bog’liq holda taklifning o’zgarishi.
Taklif funktsiyasi	Supply function	Функция предложения	taklifga ta'sir qiluvchi omillar miqdori bilan taklif miqdori urtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi
Talab	Demand	Спрос	berilgan narxlarda xaridorlar tomonidan sotib olinishi mumkin bo’lgan tovarlar miqdori.
Talab qonuni	The law of demand