Вазирлиги тошкент давлат миллий рақс ва хореография олий

Моралите 
Реформация ҳаракати “Оллоҳ билан шахсан мулоққатда бўлишлик”, хайр, 
эҳсонлийлик қоидасини олға суради. Бюргерлар феодалларга қарши курашда ҳам, 
камбағал 
шаҳар 
оммасининг 
норозилигина 
бостиришда 
ҳам 
ахлоқдан 
кенг 
фойдаланадилар. 
Моралите 
театри буржуа дунёқарашини муқаддаслаштириш натижасида 
пайдо бўлди. Моралите диний ўгитгўйлик руҳидаги мистериялардан ўсиб чиқди лекин 
унда диний сюжетлардан воз кечилди, ахлоқий ўгитгўйлик унинг асосига айланди. 
Моралите персонажлар рамзий (аллергорик) маънога асосланган персонажлардир. 
Уларнинг ҳар бирида инсон қусурлари ёки олийжаноблиги, табиат ҳодисаси ва диний 
удумлар маълум рамзлар орқали намоён бўлади. Персонажлар ўзига хос хусусиятларга эга 
эмас;уларда ҳатто реал нарсалар тимсоллар тарзида кўчади. Масалан, Умид лангар 
кўтарган ҳолда, Такаббурлик ўзини ойнага солиб, таманнолик билан пайдо бўлади ва ҳ. к.
Рамзий ифода жанри бўлмиш моралитенинг тарихий хизмати шундаки, у ўрта 
асрлар драматургияси таркибига ихчамлик фазилатини олиб кирди, театр олдига 
умумлаштириш, типик образ яратиш вазифасини қўйди. Лекин маълум ахлоқий ақидалар 
чегарасидан чиқолмаслик бу жанр арзирли ҳеч нарса яратиш имконини бермади. Бу сафар 
ҳам диний мафкура ижоднинг ривож топишига зомин бўлади. Айни чоғда черков 
ақидаларига ёт бўлган фарс (масхарабозлик) театри ривожланди. Бу шаҳар кўчаларидаги 
қувноқ карнавал санъати эди. 
 
 
 

---

18 
Фарс 
 
Камбағал омма ҳаёти билан боғлиқ фарс (масхарабозлик) давра санъати ХV 
асрнинг иккинчи ярмида мустақил театр жанри сифатида майдонга чиқди. Бироқ у 
бунгача мистерия таркибига сингиган ҳолда узоқ вақт давомида ноошкора тарзда 
ривожланиш йўлини босиб ўтади. “Фарс” сўзининг ўзи лотинча бўлиб, киритма, тўлдирма 
маъносини англатади. Мистерия ижодкорлари ўрин ажратиб, “Бу ерда фарс ўйналади” 
деб ёзиб қўяр эдилар. Аслида фарснинг келиб чиқиши гистрионлар томошалари, 
масленица карнавал ўйинлари билан боғлиқ. Гистрионлар ҳикоялари фарснинг умумий 
мундарижа 
йўналишини 
белгилаб 
берган 
бўлса, 
карнавал 
томошаларининг 
томошавийлик, оммавийлик жиҳатларини белгилаб берган. Мистерия доирасида эса фарс 
ўсади, саҳнавий жанр бўлиб шаклланади. 
Фарс бошқа ўрта аср жанрларидан инсон ҳаётини ифода этиши билан ажралиб 
туради. Фарс сюжетлари турмуш лавҳа ва саргузаштларига асосланган. Унда чапдаст 
сарбозлар (Юз йиллик уруш воқеаларига, ишора), ғаразгўй роҳиблар, зиқна ва учар 
савдогарлар кулги остига олинади. “Тегирмончи ҳақида” фарсида тегирмончи аёлнинг ўз 
эрига хиёнат қилиб, бир поп (руҳоний) билан ўзаро “дон олишувчи” ҳақида ҳикоя 
қилинган. Бу оддийгина воқеадан бир олам аччиқ халқ қах-қахаси кўтарилади, ёрқин 
чизилган инсоний характерлар қад кўтаради. 
Ўрта аср театри черков таъсиридан қутулолмади, шу сабабдан ҳам йирик санъат 
намуналари яратилмади. Лекин у доим инсон ҳаётини ифода этишга интилди: ўзининг 
бутун тараққиёти тарихи билан янги –Уйғониш даври театри санъатининг яратилишига 
замин бўлиб хизмат қилди.