Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

биринчиси
нормалашни татбиқ қилиш соҳасини барча чоралар билан 
кенгайтириб, унга барча ишчи, муҳандис-техник xoдимлар ва хизматчилар 

---

32 
меҳнатини киритиш керак. Бу вазифанинг 
иккинчиси
эса, нормалашнинг 
илмий ва амалий даражасини юксалтиришни кўзда тутадики, нормалар 
меҳнатни ташкил этишни кенг жорий қилиш ишига катта ѐрдам кўрсатсин. 
Меҳнатни нормалашни такомиллаштириш, унинг илмий-амалий 
даражасини юксалтириш ва татбиқ қилиш соҳасини кенгайтириш ғоят катта 
аҳамиятга эга, чунки ҳали айрим корхоналарда тажриба-статистик нормалар 
салмоғи катта бўлиб, бу нормалар чуқур тахлил асосида ишлаб чиқилган эмас. 
Ҳолбуки, ишловчилар сони ва тизимини тўғри белгилаш, уларни тўғри жой-
жойига қўйиш, моддий ва маънавий рағбатлантиришнинг энг мувофиқ 
шаклларини танлаш илмий жиҳатдан асосланган нормалашга боғлиқдир. 
Меҳнат сарфининг ҳар жиҳатдан асосланган нормаларидан фойдаланиш 
корхонада иш кучларини тўғри жой-жойига қўйиш билан боғлиқ бир қанча 
масалаларни ҳал этишда катта аҳамият касб этади. Бундай масалалар 
жумласига, масалан, қуйидагилар киради: 
иш ҳажмини эътиборга олиб ходимларни индивидуал тартибда иш 
жойларига қўйиш ва иш участкаларини белгилаш
. Бунда ҳар бир ишчи 
бутун иш кунида иш билан таъмин этилади; 
касблар ўриндошлиги масаласи
. Буни ҳал этиш учун дастлаб 
ўриндошлик билан қилинадиган ишлар меҳнат сарфининг асосли нормаларидан 
фойдаланиш, иш кунининг ҳар хил пайтларида ходимларнинг асосий иш билан 
банд бўлиш даражасини ўрганиш асосида белгилаб чиқиш талаб этилади; 
кўп станокда ишлаш масаласи
. Буни ҳал этиш учун меҳнат 
операцияларини бажаришда қўл ва машина билан қилинадиган ишларга сарф 
бўладиган вақт нисбатларини ҳам, иш куни давомида ишчининг иш билан банд 
бўлиш, ускуналарнинг эса ишлаб туриш даражасини ҳам хронометрик ва иш 
кунини бошдан-оѐқ тинмай кузатиб бориш йўли билан синчиклаб ўрганиш 
талаб қилинади;