Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

O‘rta darajada asosiy e’tibor taktik rejalami tuzish, ular bajarilishini nazorat qilish, zaxiralar va korxona istiqboli uchun zarur direktivalarni ishlab chiqishga qaratiladi.
Operativ darajada rejalarni amalga oshirish ro‘y beradi va ularning bajarilishi haqida hisobotlar tuziladi. Rahbariyat bu yerda odatda sexlar, uchastkalar, smenalar, bo‘limlar, xizmatlar boshqaruvini ta’minlovchi xodimlardan iborat bo‘ladi. Operativ boshqaruvning asosiy vazifasi zamon va makondagi ishlab chiqarish jarayonlarining barcha elementlari bilan uni zarur darajada detallashtirishga kelishtirishdan iboratdir.
Darajalardan har birida boshqaruvni kompleks ta’minlovchi ishlar, ya’ni rejalashtirish, hisob-kitob, tahlil va tartibga solish bajariladi. Bu ishlami funksiyalar deb atash qabul qilingan. Ular mazmunini ko‘rib chiqamiz, chunki ulaming hammasi kompyuter dasturlariga kiritilgan.
Rejalashtirish — boshqaruv maqsadining risoladagidek shaklda amalga oshirilishiga xizmat qiluvchi funksiyadir. Rejalashtirish oliy rahbariyat faoliyatida muhim o‘rin tutadi, o‘rta darajada kamroq va operativ darajada esa kam ahamiyatlidir. Boshqaruvni oliy darajada rejalashtirish kelgusidagi muammolarga doir va uzoq muddatga yo‘naltirilgan. O‘rta darajada rejalashtirish ancha qisqa muddatda amalga oshiriladi, bunda boshqaruvning oliy daraja rejasi detallashtiriladi. Ko’rsatkichlar bu darajada ancha aniq. Operativ boshqaruv rejaning eng mayda qismlarigacha ishlab chiqishni ko‘zda tutadi.
Hisob-kitob — korxona ishlari borishi. haqida axborot olishga yo‘naltirilgan funksiyadir. Hisob-kitob asosan boshqarishning operativ va o‘rta darajalarida amalga oshiriladi. Boshqarishning oliy darajasida hisob- kitob yo‘q, biroq uning asosida ishlab chiqarish natijalari tahlili va uning borishini tartibga solish to‘liq holda bajariladi.
Tahlil va tartibga solish — faktik ko‘rsatkichlarni me’yoriylari (direktiv, rejali) bilan qiyoslash, belgilangan parametrlardan chetga chiqishlami va ulaming sababini aniqlash, zaxiralami aniqlab toiish, yuzaga kelgan vaziyatni tuzatish yo’llarini topish va boshqarish obyektini rejali yo’nalishga solish bo’yicha qarorlar qabul qilish. Chetga chiqish sabablarini aniqlashning amaliy quroli faktor tahlilidir, yuzaga kelgan vaziyatdan chiqish yo’llarini izlash uchun ekspert tizimlariga solinadi. Boshqarish darajalari va bajariladigan ishlar hajmi bo’yicha ular amalga oshiradigan funksiyalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa 15.1 -jadvaldako’rsatilgan.

462 15 - bob. Iqtisodiy axborot tizimlari va texnologiyalarini ishlab chiqish asoslari 15.1-jadval Boshqarish funksiyalari va darajalarining o‘zaro aloqasi Boshqarish darajasi