Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Islom Karimov


§ 14.1. AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT
TIZIMLARINING TASNIFLANISHI
Ilmiy-texnik adabiyotlarda «tizim», «boshqaruv tizimi», «boshqaruvning avtomatlashtirilgan tizimi», «avtomatlashtirilgan axborot tizimlari» atamalaridan ko‘p foydalaniladi.
«Tizim» atamasi yunoncha «systema» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, o'zaro bogTangan va belgilangan yaxlitlik; birlikni tashkil qiluvchi qismlar yoki ko‘pgina elementlardan tashkil topgan bir butunlikni bildiradi. «Tizim» tushunchasi keng sohalarda qo‘llaniladi. «Tizim» ostida faoliyat yuritilishi aniq foydali natija olishga yo‘naltirilgan qismlar va elementlaming o‘zaro mantiqiy va tashqi muhit bilan bog‘liqligi majmui tushuniladi.
Bu tarifga muvofiq, amalda har bir iqtisodiy obyektni o‘z faoliyat yuritishida belgilangan maqsadga erishishga harakat qiluvchi tizim sifatida ko'rib chiqish mumkin. Misol sifatida ta’lim, energetika, transport, iqtisodiy va boshqa tizimlami aytish mumkin.
Tizim uchun quyidagi asosiy xususiyatlar xosdir:

• 
  murakkablik;
  
• 
  bo‘linishlik;
  
• 
  yaxlitlik;
  
• 
  elementlaming ko‘p turliligi va ular tabiatining xilma-xilligi;
  
• 
  tarkiblashtirilganligi.
  

Tizimning murakkabligi—unga kiruvchi tarkibiy qismlaming ko‘pligi, ulaming tarkibiy o‘zaro hamkorligi, ishlab chiqarish va tashqi aloqalaming murakkabliligiga hamda dinamikligiga bog‘liq.
Tizimning bo‘linuvchanligi — uning belgilangan alomati bo‘yicha ajratilgan, aniq maqsadlar va vazifalarga javob beruvchi bir qator tizimchalar va elementlardan iboratligini bildiradi.
Tizimning yaxlitligi — tizimning ko‘pgina elementlarini faoliyat yuritishi yagona maqsadga bo‘ysinishini bildiradi.