Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

CHIPS — hisob-kitob palatalari uchun banklararo to'lov tizimi; EVROPA banklarida quyidagi tizimlar keng qo'llaniladi:
CHAPS — Buyuk Britaniya banklararo kliring hisob-kitoblari tizimi. U o‘z ichiga 200ta bank va bir necha hisob-kitob markazlarini oladi;
BACS — kliring tizimi, Buyuk Britaniyaning yirik va mayda korxonalariga tijorat usulida naqd pulsiz aylanma qilishiga xizmat qiladi.
SIT — Fransiya markaziy banki ko'magida 15ta yirik banklar asosida tashkil etilgan tizim.





9.13 - rasm. Global tarmoq tuzilmasi.




286


9 - bob. Kompyuter tarmoqlari


§ 9.4. INTERENT GLOBAL KOMPYUTER TARMOGT
1957-yil ARPA(Advanced Research Projects Agency) tashkiloti tuzildi. 60-yillar oxirida DARPA (Defense Advanced Research Project Agency) ARPANet tajriba tarmog'ini tashkil etish haqida qaror qabul qildi. Ilk bor tarmoq 1972-yilda namoyish etildi. U 40 ta ShKdan iborat bo‘lib, asosiy tuzilish printsipi tarmoqdagi barcha ShKning teng huquqli bo‘lishi edi. 1975-yil ARPANet tajriba tarmog‘i maqomini harakatdagi tarmoq maqomiga o‘zgartirdi.
80-yillar boshida tarmoqda mashinalarning o‘zaro ta’sir protokollari standartlashtirildi. Boshlang‘ich variant TCP/IP (Transfer Control Protocol/ Internet Protocol). BBN kompaniyasi bilan shartnoma tuzildi, bu esa TSR/ IRni UNIX operatsion tizimi safiga kiritdi. 1983 yilda — Internet tashkil etildi. ARPANet 2 ta qismga bo‘lindi: MILNet va ARPANet, ularga NSFNet va boshqa tarmoqlar ulandi. 1989-yil —ARPANet mustaqil tarmoq sifatida tugatildi. Internet-axborotlar bilan mustaqil almashish imkonini yaratdi. Biroq bir necha yil ilgari uning resurslariga faqat faylga murojaat qilishga mo‘ljallangan dasturiy ta’minot yordamidagina kirish mumkin edi.