Vаzirligi o‘zbekiston respublikаsi oliy vа o‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi toshkent dаvlаt аgrаr universiteti

1.1. Tarvuzing botanik tasnifi va uning morfobiologik xususiyatlari

Tarvuz - Citrullus turiga mansub bo’lib, poyasining uzunligi 4-5 m, xashaki navlarining poyalari esa 5-7 m, barglari kalta konussimon, ba’zan yapaloq, uch bo’lakli, har bir bo’lagi juda ko’p qirqilgan mayda-mayda bo’lakchalardan iborat. O’zbekistonda yetishtiriladigan tarvuz navlarida besh xil gul bo’ladi: funksional erkak va chin erkak gullar, funksional urg’ochi va chin urg’ochi gullar va germafrodit gullar. Pastdan yuqori tomon erkak va germafrodit gullar ochilib boradi [12].

Tarvuz gulining tuzilishi qovun gulining tuzilishi bilan taxminan bir xil. Chang donalarining diametri 60-63 mkm keladi, tugunchasi pastki 3-4, ba’zan 5 bo’lakli. Tarvuzda meva tugadigan gullar tezpishar navlarida 4-11, o’rtapishar navlarida 15-18, kechpishar navlarida 20-25 barg qo’ltiqlarida yuzaga keladi.

Tarvuz mevasi po’st, et va urug’li platsentalardan tashkil topgan. Po’stining uchinchi qavatida yog’ochlangan qalin devorli hujayralar qatlami (sovut) joylashgan, uning ostida ko’p qavatli parenximasi bo’ladi, shu parenxima meva etining parenximasiga aylanib boradi. Meva etining parenximasida po’st parenximasi bilan qo’shilib ketgan platsentalar joylashadi. Platsentalar butun meva boylab tarmoqlangan, ularning shu tarmoqlarida urug’lar bo’ladi. Tarvuz urug’lari tomirlar bilan tutashgan, bu tomirlar tarvuz mevasining markazida bir-biri bilan qo’shilib,tomir dastalarini hosil qiladi [15].