Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Keys stady. Maxbuslarning dilemma musobaqasi
Siz alohida-alohida xonada o`tkazilgan shaxs soroq qilingani bilan maxbuslar dilemmasining o`yinlarida o`ynayotganingizni bir tasavvur qilib ko`ring. Bundan tashqari, siz faqat bir emas, balki ko`p bora o`ynamoqchi ekanligingizni tasavvur qiling. Sizning natijangiz o`yinlar oxirida qamoqdagi yilning umumiy soniga to`g`ri keladi. Siz ehtimol bu natija kichkina bo`lishini xohlarsiz. Siz qanday strategiyada bo`lar edingiz? Siz tan olishni yoki jim turishni boshlarmidingiz? Sizning tan olish haqidagi kelgusi qarorlaringizda boshqa o`yinlarchining harakatlari qanchalik ta’sir ko`rsatar edi?
Takroriy maxbuslarning dilemmasi anchagina murakkab o`yin bo`ldi. Hamkorlikni rag`batlantirishda o`yinlarchilar bir birini hamkor bo`lmaslikda jazolashi kerak. Biroq bu strategiya avvalroq Anvar va Bahromning suv kartellari uchun boshqa o`yinlarchilarni kechirib bo`lmaydigan kamchiliklari tasvirlangan. Bir o`yinlarda ko`p marotaba takrorlangan bitta strategiya o`yinlarchilarga hamkorlik qilmay yurgan davrdan keyin, samarali hamkorlikga qaytishiga ruhsat beradi.
Strategiyalarni yaxshi ishlashini ko`rish uchun siyosatshunos olim Robert Akselrod bir musobaqani tashkil etdi. Odamlar takroran maxbuslarni dilemmasini o`ynash uchun kompyuter dasturlarini yuborish loyihasini tuzdi va kirdi. Har bir dastur keyin barcha boshqa dasturlarga qarshi o`yinlar o`ynagan g`olib qamoqda eng kam yillik muddatni olgan bo`ladi.
G`olib bir oddiy strategiyada o`ch oluvchi bo`lib chiqadi. O`ch oluvchiga qaraganda bitta o`yinlarchi hamkorlik qilishni boshlashi lozim va undan keyin boshqa o`yinlarchi o`tgan vaqt davomida nima qilgan bo`lsa, xuddi shunday ish qiladi. Shunday qilib bir o`ch oluvchi o`yinlarchi boshqa o`yinlarchi kamchiliklarigacha hamkorlik qiladi; u keyin boshqa o`yinlarchi bilan yana hamkorlik qiladi. Boshqa so`z bilan aytganda bu g`oya do`stona munosabatni boshlaydi, do`stona bo`lmagan o`yinlarchilarni jazolaydi va agar ular munosib bo`lsa kechirishadi. Akselrodning hayratlanishiga ko`ra bu oddiy strategiya boshqa odamlar yuborgan murakkab strategiyaga qaraganda yaxshi qilngan edi.
O`ch oluvchi strategiyasi uzoq tarixiylikga egadir. Bu asli kitobiy strategiya “ko`z evaziga ko`z, tish evaziga tish” edi. Maxbuslarning dilemma musobaqasi hayotning ba`zi o`yinlarlarini o`ynash uchun bosh barmoq qoidasi yaxshi bo`lishini taklif qilishadi.

4.