Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Qisqacha xulosalar

• 
  Sotuvchi va xaridor o`rtasidagi operatsiya uchinchi tomonga bevosita ta’sir qilsa, bu ta’sir tashqi ta’sir deb nomlanadi. Agar biron faoliyat salbiy tashqi ta’sir keltirsa, masalan, iflonlanish, bozordagi ijtimoiy maqbul miqdor muvozanat miqdordan kam bo`ladi.
  
• 
  Hukumatlar tashqi ta’sirlardan kelib chiqqan samarasizlikni bartaraf qilish uchun turli siyosat olib boradi. Ba’zida hukumat xatti-harakatni nazorat qilish orqali ijtimoiy samarasizlikni oldini oladi. Boshqa paytlarda, tuzatuvchi soliqlar orqali tashqi ta’sirni o`zlashtiradi. Yana bir ijtimoiy siyosat ruxsatlar joriy qilishdir. Masalan, hukumat cheklangan ifloslantirish ruxsatlarini joriy qilish orqali atrof-muhitni muhofaza qilishi mumkin. Bu siyosatning natijasi ko`p jihatdan ifloslantiruvchilarga tuzatuvchi soliq solish bilan bir xil.
  
• 
  Tashqi ta’sirga uchraganlar ba’zida muammoni o`zlari hal qilishi mumkin. Misol uchun, bir biznes boshqa biznesga tashqi ta’sir ko`rsatsa, ikkala biznes qo`shilishi orqali ushbu tashqi ta’sirni o`zlashtirilishiga erishishi mumkin. Yoki bo`lmasa, manfaatdor tomonlar shartnoma ustida muzokara qilib muammoni yechishi mumkin. Kouz teoremasiga ko`ra, agar odamlar harajatsiz savdolashishsa, ular kelishuvga kelishi mumkin va unda resurslar samarali taqsimlanadi. Ammo ko`pgina hollarda ko`p manfaatdor tomonlar o`rtasida savdolashish qiyin, shuning uchun Kouz teoremasi bu yerda ishlamaydi.
  

Tayanch so`z va iboralar: tashqi ta’sir tashqi ta’sirni o`zlashtirish tuzatuvchi soliq Kouz teoremasi operatsion harajatlar

Nazorat savollari

1. 
   Salbiy tashqi ta’sir va ijobiy tashqi ta’sirga misol keltiring.
   
2. 
   Firma ishlab chiqarish jarayoni natijasida yuzaga keladigan salbiy tashqi ta’sirni tushuntirish uchun talab-va-taklif rasmini chizing.
   
3. 
   Qanday qilib patent tizimi jamiyatga tashqi ta’sir muammonsini hal qilishda yordam beradi?
   
4. 
   Tuzatuvchi soliqlar nima? Nega iqtisodchilar atrof-muhitni ifloslanishdan himoya qilishda ulardan foydalanishni afzal ko`radi?
   
5. 
   Tashqi ta’sir natijasida kelib chiqqan muammolarni hukumat aralashuvisiz hal qilish mumkin bo`lgan yo`llar ro`yxatini tuzing.
   
6. 
   Tasavvur qiling, siz chekmaysiz, lekin chekadigan kishi bilan bir xonada
   
7. 
   turibsiz. Kouz teoremasiga ko`ra, xonadoshingiz xonada chekish yo chekmasligini nima belgilaydi? Bu natija samaralimi? Siz va xonadoshingiz bu muammoga qanday yechim topasiz?