|
Аxoli daromadlari – axolining maʼlum vaqt davomida pul va natura shaklida olgan daromadlari .
Nominal daromad – axoli tomonidan pul shaklida olingan daromadlar summasi, miqdori.
Ixtiyorida boʼlgan daromad – nominal daromaddan soliqlar va majburiy toʼlovlar chiqarib tashlanib, shaxsiy isteʼmol va jamgʼarishga sarflanadigan daromad.
Real daromad – narxning oʼzgarishi natijasida axoli ixtiyoridagi daromadga zarur boʼlgan moddiy va nomoddiy neʼmatlarni sotib olishga yetadigan quvvati yoki axoli daromadining xarid quvvati- qobiliyati.
Ijtimoiy siyosat – davlatlarning bozor sharoitida daromadlar tengsizligini yumshatish, iqtisodiy subʼektlar oʼrtasidagi ziddiyatlarning oldini olishga qaratilgan siyosati.
Xulosa
Aholining farovonlik darajasini ifodalashda «turmush darajasi», «xalq farovonligi», «turmush faoliyati xavfsizligi», «turmush tarzi», «mehnat faoliyati sifatida», «turmush sifati» kabi turli xil tushunchalar qo’llaniladi. Ba’zan turli atamalar bir mazmunni anglatsa, boshqa hollarda ular o’rtasidagi farq muayyan xarakter kasb etadi, mazmuni sezilarli darajada farq qiladi. Shu bilan birga, mazkur tushunchalarning o’zaro bog’liqligini ham aytib o’tish lozim.
Turmush darajasi – bu jismoniy, ma’naviy va ijtimoiy ehtiyojlarning rivojlanish darajasi, qondirilganlik ko’lami va ularni qoniqtirish uchun yaratilgan imkoniyatlarni aks ettiruvchi kompleks ijtimoiy-iqtisodiy kategoriyadir.
Turmush darajasi ko’rsatkichlari umumiy va xususiy turlarga ajratiladi.
Aholi daromadlari – aholi yoki oila a’zolari tomonidan ma’lum davr ichida olingan yoki ishlab topilgan pul yoki natura shaklidagi mablag’lar yig’indisidir. Aholining talab-ehtiyojlar darajasi va tarkibiy daromadlar va miqdorlariga bevosita bog’liqdir.
Iste’mol savati – insonniy salomatligini saqlash va uning hayot-faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlari, nooziq-ovqat tovarlari va xizmatlarning minimal to’plamidir.
Xulosalar:
Aholi pul daromadlari ish haqi, tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan daromad, nafaqa, pеnsiya, stipеndiya shaklidagi barcha pul tushumlarini, mulkdan foiz, dividеnd, rеnta shaklda olinadigan daromadlarni, qimmatli qog’ozlar, ko’chmas mulk, qishloq xo’jalik mahsulotlari, hunarmandchilik buyumlarini sotishdan va har xil xizmatlar ko’rsatishidan kеlib tushadigan daromadlarni o’z ichiga oladi. Natural daromad mеhnat haqi hisobiga olinadigan va uy xo’jaliklarining o’z istе’mollari uchun ishlab chiqargan mahsulotlaridan iborat bo’ladi.
Aholi turmush darajasi tushunchasini ularning hayot kеchirishi uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy nе’matlar bilan ta’minlanishi hamda kishilar ehtiyojining bu nе’matlar bilan qondirilishi darajasi sifatida aniqlash mumkin.
Farovonlikning eng quyi chеgarasini oila daromadining shunday chеgarasi bilan bеlgilash mumkinki, daromadning bundan past darajasida ishchi kuchini takror hosil qilishni ta’minlab bo’lmaydi. Bu daraja moddiy ta’minlanganlik minimumi yoki kun kеchirish darajasi (qashshoqlikning boshlanishi) sifatida chiqadi.
Dunyodagi barcha mamlakatlar aholi jon boshiga to’g’ri kеladigan o’rtacha daromadlar darajasi bilan bir-biridan kеskin farqlanadi. Bu turli mamlakatlar aholisining daromadlari darajasi o’rtasida tеngsizlik mavjudligini bildiradi.
Davlatning ijtimoiy siyosati tеgishli markazlashgan daromadlarni tabaqalashgan soliq solish yo’li bilan shakllantirish va uni budjеt orqali aholi turli guruhlari o’rtasida qayta taqsimlashdan iborat.
Aholini ijtimoiy himoyalash chora-tadbirlari tizimidagi eng asosiy yo’nalish – bu narxlar erkinlashtirilishi va pulning qadrsizlanish darajasi ortib borishi munosabati bilan daromadlarning eng kam va o’rtacha darajasini muntazam oshirib borish hisoblanadi.
Adabiyotlar:
N.M.Soatov, X.Nabiev, D.Nabiev, G.N.Tillaxo’jaeva. Statistika. Darslik. – T.: TDIU, . – 568 bet.
X.Nabiyev, D.X.Nabiyev. Iqtisodiy statistika. Darslik. – T.: Aloqachi, 512 bet.
Statistika: Uchebnik. / N.Umarov A. Abdullaev. R. Zulinova T-2009.
Qishloq va suv xo’jaligi statistikasi. S. Ochilov. SH. Ergasheva T-2008
Tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi. A.X. Ayubjonov T-2004
Makroiqtisodiy statistika YO. Abdullaev T-
A.X.SHoalimov, SH.A.Tojiboyeva. Iqtisodiy taxlil nazariyasi.Toshkent “Iqtisodiyot” 2018y.
SHodiyev va boshqalar. Statistika bo’yicha praktikum. Toshkent “Tafakkur bo’stoni” 2015y.
A.X.Ayubjonov, B.X.Mamatqulov, S.N.Sayfullaev.”Statistika fanidan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanma. Toshkent. “Iqtisodiyot-2017
Internet saytlari.
www.stat.uz – O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining rasmiy sayti.
www.uza.uz – O‘zbekiston Respublikasi Milliy Axborot Agentligi rasmiy sayti.
www.ceep.uz – O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi huzuridagi Samarali iqtisodiy siyosat markazi rasmiy sayti.
www.internetindicators.com – Iqtisodiy indikatorlar Internet veb-sayti.
www.uzreport.com – SAIPRO konsalting kompaniyasiga tegishli, O'zbekiston va butun dunyodagi biznes tizim va iste`molchilarga axborot yetkazib berishga mo'ljallangan integratsiyalashgan internet loyiha.
www.uzsecurities.com – O'zbekiston Respublikasining Qimmatli qog'ozlar bozori haqida axborot beruvchi rasmiy sayti.
www.uzexport.com - O'zbekiston Respublikasining mamlakat eksport salohiyati haqida axborot beruvchi rasmiy sayti.
Do'stlaringiz bilan baham: |
