Вазирлиги қарши давлат университети

Янги сўз ёки сўз бирикмасини яратиш
таржима тилининг элементлари 
асосида мос келувчи предметни акс эттириш учун қўлланилади. Бундай таржима 
тасвирий, қиёсий тарзда амалга оширилади. Бошқа тилдаги реалияларни, яъни 
реалиялар тушунчасига яқин маънони англатувчи сўзларни қўллаш. Бу таржима 
контекст билан боғлиқликни англатади, баъзида эса тахминий маънога эга бўлади.
3. 
Сўзни қўллаш
, яъни таржима қилинаётган тилдаги реалияга вазифа 
жиҳатидан яқинроқ маънога эга бўлган сўзни қўллаш усулидир. Бунда баъзида 
сўзнинг тахминий маъносини контекстга мослаб қўлланилади. 
4. 
Гипонимик усул
, умумлаштирилган тахминий таржима, таржима амалга 
оширилаётган тилдаги реалиялар таржима тилида берилади ва тур билдирувчи 
тушунчани эмас, балки род билдирувчи тушунчани акс эттиради.
1. 
Транслитерация ва
т
ранскрипция.
Хориж тилидаги реалияларни 
етказиб беришнинг бир неча усули мавжуд. Биринчидан, Ю.С. Маслов "моддий 
ўзлаштириш" ёки хусусий маънодаги ўзлаштиришни ажратиб кўрсатади. Бундай 
ҳолларда хориж бирликларининг нафақат сўз маъноси (ёки сўз маъноларидан 
бири), балки у ёки бу даражадаги яқин маъноси–унинг моддий экспоненти 

---

56 
ўзлаштирилади. “Моддий ўзлаштириш”га биринчи навбатда, транслитерация ва 
транскрипция киради: 
Траслитерация
сўзларни график даражада етказишдир. Масалан: volost, 
Lada, ukaz, ZIL; транскрипция эса фонемалар даражасида етказишдир. Масалан: 
soumalak, krechtchenie, koulak, sovkhoze. 
Транскрипция ва транслитерациядан кўп ҳолларда атоқли отлар, давлат 
корхоналари номлари, ўқув юртлари ва ш.ў. ҳақида гап бораётганда қўлланилади. 
Ушбу усулнинг камчилиги шундан иборатки, бунда усулдан фойдаланиш 
таржимада ўрганилмаган ва тушунарсиз сўзларнинг пайдо бўлишига олиб келади.
 
Maтнда транслитерациянинг қўлланилиши албатта қавс ичида бериладиган 
тушунтириш, изоҳ ёки сноскада тушунтириш орқали амалга оширилишини тақозо 
этади.
Худди шунингдек, у ёки бу мамлакатга хос бўлган мурожаат формалари, 
мансаб, корхона ҳамда турмушда қўлланиладиган нарсалар номлари ҳам 
транслитерация қилинади. Масалан: мадам, шеф, мистер, бос ва ҳоказо.
Keйинги йилларда таржимада транслитерациянинг роли бениҳоя ошиб 
бормоқда.