Vatan tuygusi 5 2015. p65

1
2
3

---

85
O‘zbekiston istiqlolga erishgunga qadar SSSR deb atalgan imperiya
tarkibida sobiq markazga qaram bo‘lgan o‘n beshta respublikaning
biri edi. SSSR zo‘ravonlik bilan, erkin va ozod xalqlarni majburlash
asosida tuzilgan davlat edi. U juda katta hududni egallagani,
dunyodagi ko‘plab xalqlarni o‘z tazyiqi ostida tutib turgani, davlat
ramzlarida qizil rang asosiy o‘rin tutgani uchun kommunistik imperiya
yoki qizil imperiya deb atalardi.
«Imperiya» lotincha so‘z bo‘lib, mutlaq, ya’ni cheklanmagan
hokimiyatga ega bo‘lgan, o‘z tasarrufida ko‘plab mamlakat
va xalqlarni majburan tutqunlikda saqlab turadigan yirik
tajovuzkor davlat ma’nosini bildiradi.
Imperiyani, odatda, imperator boshqargan. Lekin sobiq SSSR jozi-
bali g‘oyalar bilan niqoblangani uchun o‘zini «teng huquqli sotsialistik
respublikalar ittifoqi» sifatida ko‘rsatishga urinar, uni ana shu g‘oyalar-
ning ijrosini qat’iy nazorat qilib turadigan, «KPSS» deb ataladigan
Sovet Ittifoqi kommunistik partiyasi va uning dohiylari boshqarar edi.
Poytaxtimiz Toshkent shahridagi «Qatag‘on qurbonlari xotirasi»
muzeyida mustamlakachilik yillarida xalqimiz qanchalik katta qurbon-

---

86
lar bergani, ozodlik yo‘li naqadar og‘ir va mashaqqatli bo‘lgani haqida
ko‘plab tarixiy hujjatlar mavjud.
Mard va donishmand bobolarimiz bosqinchilarga qarshi faqat qurol
emas, balki ma’rifat bilan ham kurash olib borganlar. Bunga XX asr
boshlaridagi jadidchilik harakati namoyandalarining faoliyati yaqqol
misol bo‘ladi.
«Jadid» arabcha so‘z bo‘lib, yangi degan ma’noni bildiradi.
Ma’rifatparvar bobolarimiz ta’lim-tarbiya maskanlarini yangicha
tashkil etish, teatr, kutubxona, muzeylar ochish, gazeta va jurnallar
chop qilish yo‘li bilan xalqimiz hayotini o‘zgartirmoqchi bo‘lganlar.
Shuning uchun ular jadidlar deb nom olgan. Jadidlarning asosiy
maqsadi odamlarni bilimli va ma’rifatli qilish orqali yurt ozodligiga
erishishdan iborat bo‘lgan. Lekin hurriyat, mustaqillik hech qachon
o‘z-o‘zidan kelmaydi. Ma’rifatparvar bobomiz Munavvar qori Abdu-
rashidxonov bu haqda bunday degan: