Vasiylik qilish va “Homiylik qilish” tushunchalari mohiyati Kirish I. Bob. Vasiylik va homiylikni o`rnatish tartibi

I.Bob. Vasiylik va homiylikni o`rnatish tartibi

1. 
   Vasiylik va homiylikning maqsadi
   

Vasiylik va homiylik majburiyatlarini bevosita amalga oshirish uchun vasiylik va homiylik organi vasiy yoki homiy tayinlaydi.

Vasiy va homiy etib voyaga yetgan har ikki jinsdagi fuqarolar ularning roziligi bilangina tayinlanishi mumkin.

Vasiylik va homiylik tayinlash lozimligi vasiylik va homiylik organlariga ma`lum bo`lgan vaqtdan boshlab bir oydan kechiktirmay vasiy yoki homiy tayinlanishi lozim.

Vasiy yoki homiyni tayinlash vaqtida uning shaxsiy fazilatlari, tegishli majburiyatlarni bajarishga qobiliyati, mazkur shaxs bilan vasiylik va homiylikka muhtoj shaxs o`rtasidagi munosabatlar, shuningdek vasiylik va homiylikka olinuvchining o`z xohishi e`tiborga olinishi lozim.

Vasiylik va homiylik ota-onasining qaramog`idan mahrum bo`lgan bolalarga ta`minot berish, ularni tarbiyalash va ularga ta`lim berish, shuningdek, bunday bolalarning shaxsiy hamda mulkiy huquq va manfaatlarini himoya qilish uchun belgilanadi.

Vasiylik va homiylik tuman yoki shahar hokimining qarori bilan belgilanadi.

O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 12 apreldagi 171-sonli qarori bilan tasdiqlangan «O`zbekiston Respublikasida vasiylik va homiylik to`g`risidagi Nizom»ga ko`ra, vasiylik va homiylik vazifalarini amalga oshiruvchi organlar tavsiyasiga ko`ra tuman yoki shahar hokimining qarori bilan belgilanadi.

O`n sakkiz yoshga to`lmagan ota-ona qaramog`idan mahrum bo`lgan vasiylik va homiylikka muhtoj voyaga yetmagan bolalarni aniqlash, hisobga olish, joylashtirish, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish singari vasiylik va homiylik vazifalarini amalga oshirish – xalq ta`lim bo`limlariga, sud tomonidan muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslarga nisbatan - sog`liqni saqlash bo`limlariga, sog`lig`ining yomonligi sababli homiy tayinlanishiga muhtoj muomalaga layoqatli shaxslarga nisbatan – ijtimoiy ta`minot bo`limlari zimmasiga yuklatiladi.

Rossiya Federatsiyasi fuqarolari fuqarolik, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy hayotning barcha sohalarida turli xil ijtimoiy munosabatlarga kirishadilar va tegishli huquq va majburiyatlarga ega. San'atning ta'minlanishi. O'z huquqlari va majburiyatlarini mustaqil ravishda to'liq amalga oshirish imkoniyati to'g'risida Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 60-moddasi, 18 yoshga to'lganida fuqarolik ko'pchiligini boshlash to'g'risidagi amaldagi fuqarolik qonunchiligining qoidalariga mos keladi. Shu paytdan boshlab fuqaro to'liq qobiliyatga ega bo'ladi (Fuqarolik Kodeksining 21-moddasi). Qobiliyatli fuqaro mustaqil ravishda shartnomalar tuzishi, mol-mulkni tasarruf etishi, ishonchnoma berishi, boshqa qonuniy harakatlarni amalga oshirishi mumkin, bu unga jamoat hayotida faol ishtirok etish imkoniyatini beradi. Biroq, fuqaro yoshligi sababli o'z huquq va majburiyatlarini mustaqil ravishda amalga oshira olmasligi va qonuniy manfaatlarini himoya qila olmasligi holatlari mumkin. Bunday hollarda, u tashqi yordamga muhtoj, uni ta'minlash vasiylik yoki homiylikni belgilashdan iborat. Shunday qilib, vasiylik va homiylik shaxsni davlat tomonidan himoya qilishni amalga oshirish shakllaridan biridir.

1994 yilda Rossiya Federatsiyasining Fuqarolik Kodeksi qabul qilinishidan oldin vasiylik va homiylik bilan bog'liq munosabatlar oilaviy qonunlar bilan tartibga solingan. Shu bilan birga, vasiylik va homiylik fuqarolarning huquqiy layoqati va layoqati to'g'risidagi fuqarolik qonunchiligi institutlari bilan chambarchas bog'liq ekanligi e'tirof etildi, shu sababli ular ilm-fan tomonidan ko'rib chiqilishi kerak fuqarolik qonuni va har qanday holatda faqat oilaviy qonunchilikka tegishli bo'lishi mumkin emas. Vasiylik va homiylikni fuqarolik, oilaviy va ma'muriy huquqning ayrim qismlarida aralash institut sifatida talqin qilish eng keng tarqalgan (masalan, mahalliy ma'muriyatning vasiylar va homiylarning o'z vazifalarini bajarishi ustidan nazorati nuqtai nazaridan). Vasiylik va homiylik munosabatlarini huquqiy tartibga solishning murakkab tabiati g'oyasi asosli bo'lib tuyuladi, u qonunchilikda o'z aksini topdi.

Olimlar - huquqshunoslar orasida vasiylik va homiylik institutiga ahamiyatsiz munosabatda bo'lish an'anaga aylangan. Bugungi kunga qadar N.M. Ershova: "Oila huquqi bo'yicha mutaxassislar umuman vasiylik va homiylikni o'z sohasi deb hisoblamaydilar, fuqarolar bu institutni rivojlantirmaydilar, chunki bu oilaviy huquq sohasiga tegishli bo'lishi mumkin". Ershova N.M. Fuqarolik huquqidagi oilaviy muammolar. M., 2002. S. 46 Ayni paytda, fuqarolik qonunchiligida va fuqarolik fanida ro'y bergan o'zgarishlar vasiylik va homiylik institutini isloh qilish zarurligini belgilab beradi.

Ilmiy adabiyotlarda vasiylik va homiylik tushunchasi to'g'risida turli fikrlar bildirilgan. N.M.ning nuqtai nazari Vasiylik va homiylikni "oilaviy va fuqarolik qonunchiligining murakkab bo'limi, shu jumladan o'z huquqlari va manfaatlarini himoya qilishning maxsus shakllariga muhtoj bo'lgan fuqarolarga va ularning shaxsiy va mulkiy huquqlarini himoya qilishga qaratilgan barcha turdagi g'amxo'rlik turlarini o'z ichiga olgan" deb ta'riflaydigan Ershova. NM Vasiylik, kuratorlik, asrab olish. M., 2002.S. 32.

Ushbu huquqiy institut yuqorida aytib o'tilganidek, ham oilaviy, ham fuqarolik qonunchiligiga oid ko'plab masalalarni qamrab oladi. Vasiylik va homiylik bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Ikkala holatda ham, biz qobiliyatsiz yoki qisman nogiron bo'lgan shaxslar haqida gapiramiz. Vasiylik va homiylikni tartibga soluvchi me'yorlar xuddi shu qonun hujjatlarida belgilanadi va ularning qarorini qabul qilishda xuddi shu davlat organlari - vasiylik va homiylik organlari shug'ullanadi. Vasiylarni tanlash va tayinlash tartibi, ularning tarbiyalanuvchilarining huquqlarini himoya qilish majburiyati ham keng tarqalgan.

Hozirgi vaqtda vasiylik va homiylik to'g'risidagi asosiy me'yorlar Rossiya Federatsiyasining Fuqarolik Kodeksida (31-40-moddalar) mavjud bo'lib, u bir vaqtning o'zida vasiylik va homiylik ostida bo'lganlarning voyaga etmaganlarni tarbiyalash bilan bog'liq faoliyatlarini belgilaydi. yoki vasiylik oila qonunchiligining tartibga solinishiga bog'liq (Rossiya Federatsiyasi Oila kodeksining 150-bandi). Nomlangan moddaning 4-bandiga binoan, vasiyning (kuratorning) fuqarolik huquqlari va majburiyatlari San'at tomonidan belgilanadi. 36 - 38 GK.

Davlat vasiylik va homiylik organlari orqali etim bolalar va ota-ona qaramog'isiz turli sabablarga ko'ra qolgan bolalarga g'amxo'rlik qiladi.

RF IC, birinchi navbatda, kimga nisbatan homiylik yoki homiylik o'rnatilishini belgilaydi; ikkinchidan, qanday maqsadlar uchun. Ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalar vasiylik (homiylik) ga berilishi mumkin. Vasiylik va homiylikning maqsadi sifatida RF IC bolaning mazmuni, tarbiyasi, ta'limini, shuningdek, bola huquqlari va manfaatlarini himoya qilishni belgilaydi.

Bolani aliment bilan ta'minlash uning o'sishi va rivojlanishining zaruriy shartidir. Unga ota-onasidan moddiy yordam berish ona va otaning asosiy vazifalaridan biridir. Ushbu majburiyatlardan qonunga xilof ravishda qochish ota-ona huquqlaridan mahrum qilish uchun asosdir. Ammo agar ota-onalar bo'lmasa yoki ular voyaga etmagan bolalarini boqishni istamasalar yoki xohlamasalar, ikkinchisining hayotini ta'minlash muammosi paydo bo'ladi, bu vasiy yoki homiyga mablag'larni tasarruf etish majburiyatini yuklash yo'li bilan hal qilinishi mumkin. palata; boshqa tomondan, ota-ona g'amxo'rligi bo'lmagan taqdirda, u ham huquqiga ega bo'lgan bolani tarbiyalashni ta'minlashi kerak bo'ladi. Garchi Buyuk Britaniyada voyaga etmaganning mustaqil shaxs sifatida ta'lim olish huquqi ta'minlanmagan bo'lsa ham, o'z-o'zidan ma'lumki, boshlang'ich umumiy ma'lumot olish uning tarbiyasi uchun vasiy (kurator) tomonidan amalga oshiriladigan muhim shartlardan biridir. Xavotirning etishmasligi, yana vasiy yoki homiyning yordami bilan amalga oshiriladi, u o'z homiysining barcha huquqlari va manfaatlarini himoya qilishi kerak bo'ladi. Rossiya Federatsiyasining Fuqarolik Kodeksi, qobiliyatsiz yoki to'liq mehnatga layoqatsiz fuqarolarning (shu jumladan, voyaga etmaganlarning) huquqlari va manfaatlarini himoya qilish, vasiyga (homiyga) qonunda belgilangan huquq va majburiyatlarni yuklash orqali ta'minlanishiga e'tibor qaratmoqda.

Vasiylik va homiylik tushunchalarining asosiy farqi - vasiylarning va homiylarning ularning tarbiyalanuvchilarining huquqiy layoqati darajasi bilan belgilanadigan huquq va majburiyatlari doirasidir.

2.