Васила Каримова оила психологияси

“Нечта фарзандингиз бор?” саволига берилган жавоблар

Фарзандлар сони	“Ижтимоий фикр”		“Оила”
	шаҳар	қишлоқ	шаҳар	қишлоқ
1 та	16,4	9,8	17,4	19,2
2 та	33,6	20,6	34,9	37,7
3 та	25,2	21,2	29,4	24,0
4 та	12,7	27,9	10,2	16,2
5 ва ундан кўп	12,1	27,9	0	1,5

Идеал установкалар (7.3-жадвал) 2002 йилга нисбатан 2004 йилда 2 та фарзандли оила ҳисобига ўзгарган: масалан, “Ижтимоий фикр” маълумотларида ҳам 2002 йилги 31,6 фоиз, 2004 йилда 35,6%га кўтарилган. “Оила” марказининг маълумотларида ҳам 15,6 фоиз 26,5 фоизга ўзгарган. 4 нафар ва ундан ортиқ болали оилалар “Оила” маркази ҳисоботларида камайган: 42,4 дан 30,8 га, лекин “Ижтимоий фикр”да бироз ўсиш бор: 28,8 дан 30,8 гача ошган.

7.3-жадвал

“Сизнингча оилада нечта фарзанд бўлиши керак?” саволига олинган жавоблар (“Ижтимоий фикр” ва “Оила” маркази маълумотлари)

Йиллар	Ташкилотлар	1 та	2 та	3 та	4 ва ундан ортиқ	Бошқа жавоблар
2004	“Ижтимоий фикр”	2,7	35,6	27,5	24,4	4,9
	“Оила”	3,4	26,5	33,8	30,8	5,5
2002	“Ижтимоий фикр”	2,2	31,6	29,0	28,8	4,1
	“Оила”	0,7	15,6	33,2	42,4	8,1

Кўриб турганимиздек, репродуктив маданият ошгани сари реал ва идеал установкаларда ҳам муайян ўзгаришлар содир бўлмоқда. Муҳими – юртдошларимиз бугунги кунга келиб, оилада фарзанднинг борлиги унинг мустаҳкамлиги омили эканлигини чуқур англаган ҳолда, соғлом онадан туғилган соғлом бола унинг бахт-саодати эканлигини тўла англайдилар. Шу боис ҳам олиб борилаётган тарғибот-ташвиқот ишлари, хотин-қизларнинг ижтимоий ҳаётдаги фаоллашиб бораётган ўрни уларнинг репродуктив хулқларига ўз таъсирини кўрсатмоқда.


7.3. Перинатал психология


Психология фанида ишлатиладиган “перинатал” тушунчаси билан тиббиётда ишлатиладиган тушунча ўртасида муайян фарқ бор. Тиббиётда перинатал давр ўз ичига ҳомиланинг она қорнидаги 28 ҳафталик тараққиёт даври билан бола туғилгандан кейинги 7-10 кунлик давр оралиғини назарда тутади. Перинатал психологияда эса ҳомила пайдо бўлган даврдан токи чақалоқнинг она билан биргаликда, эмоционал боғлиқликда кечадиган яхлит давригача бўлган вақт назарда тутилади. Психология учун боланинг эр ва хотин қўшилиши натижасида қандай конструктив ёки деструктив мотивлар асосида пайдо бўлиши ҳам аҳамиятлидир. Айниқса, аёлнинг ҳомиладорлик давридаги ҳис-кечинмалари, боланинг қанчалик кутиши каби психологик омиллар кейинчалик у билан амалга ошириладиган психотерапевтик ишларда амалий аҳамият касб этади. И.В. Добряков (2003) ҳомиладор аёлларнинг шу давр мобайнидаги психологик кечинмаларининг шаклларини шундай тафовутлайди:

• 
  оптимал тип;
  
• 
  гипогестагнозик тип, яъни, турли сабабларга кўра, ҳомиладор аёл ва уни ўраб турганларнинг унинг ҳолатига эътибори камлиги кўринишида (масалан, талаба бўлган ҳомиладор аёл ўқиши ташвишлари билан ҳомиласига етарли вақт ажратиб эътибор беролмайди);
  
• 
  эйфорик тип, яъни ҳомиладор аёлнинг янги ҳолатидан ўта лаззатланиши, бутун вужуди билан “маза” қилиши ҳолати;
  
• 
  хавотирли тип;
  
• 
  депрессив тип.
  

Аёлнинг ҳомиладорлик даврини қандай бошидан кечириши унинг она бўлганидан кейинги хулқ-атворини белгилайди. Туғиш билан боғлиқ ташвишлар психоаналитик йўл билан О.Ранк ва С.Гроффлар томонидан батафсил ўрганилган. Туғруқдан кейинги давр эса яна психологик жиҳатдан алоҳида давр бўлиб, у иккала томоннинг фарзанд туғилишига бўлган ҳиссий муносабати характеридан келиб чиқади.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда оналик ва болалик давлат томонидан муҳофаза қилинади ва қадрланади. Лекин масаланинг муҳим жиҳати шундаки, никоҳга киришнинг энг долзарб мотиви фарзанд кўриш бўлгани сабабли, аксарият оилаларда аёлнинг петенатал даврида унга алоҳида меҳр кўрсатиш, ғамхўрлик қилиш ҳам миллий анъаналаримизга айланган.