Vaqt qatorlarining asosiy elementlari. Reja: Kirish. Vaqtli qator –bu

Vaqt, oylarda
xaqiqiy darajalari; trend; (T+S)ning qiymati 4-rasm. Tuman aholisining elektrenergiyasini iste’moli (qator darajalarining, haqiqiy, tekslangan va additiv modelda olingan qiymatlari) 6-misol. Additiv model bo’yicha bashoratlash. Faraz qilaylik, 4-misol ma’lumotlari asosida tuman aholisining keyingi birinchi yarim yillikdagi elektr energiyasini iste’moli miqdorini bashoratlash talab qilinadi. Yechish.(5) munosabatga asosan additiv modelda vaqtli qator darajalarining Fk
bashorat qiymatlari trend va mavsumiy komponentalarning yig’indisidan iborat.
Tuman aholisining beshirchi yilning birinchi yarim yillikdagi elektr energiyasini
ist’emoli hajmi beshirchi yilning I va II choraklardagi iste’mol qilingan elektr energiyasi hajmlari(F17 va F18 )ning mos ravishda yig’indisidan iborat. Trend komponentalarini aniqlash uchun trend tenglamasidan foydalanamiz:
T = 5,715 + 0,186·t.
Bashorat qilinayotgan oylar uchun trend quyidagilardan iborat:
T17 = 5,715 + 0,186·17 = 8,877;
T18 = 5,715 + 0,186·18 = 9,063.
Mavsumiy komponentalarning qiymatlari:
S1 =0,581(I-chorak); S2 =-1,977(II-chorak) edi.
Shunday qilib,
F17 = T17 + S1 = 8,877 + 0,581 = 9,458;
F18 = T18 + S2 = 9,063 – 1,977 = 7,086.
Elektr energiyani kelasi(beshinchi) yilning birinchi yarim yilligida iste’mol qilinadigan hajmining bashorat qiymati
(9,458 + 7,086) = 16,544 mln. kvt. soatga teng ekan.
Vaqtli qatorlar multiplikativ modelini tuzish va yuqorida keltirilgan barcha bosqichlarni bajarish talabalarga olgan bilimlarini mustahkamlash uchun mustaqil ish sifatida havola etiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

Asosiy adabiyotlar:
1.Christopher Dougherty. Introduction to Econometrics. Oxford University Press, 2011 – 573 p. th
2.Gujarati D.N. Basic Econometrics. McGraw-Hill, 5 edition, 2009 – 922 p.
3.Абдуллаев О.М., Ходиев Б.Ю., Ишназаров А.И. Эконометрика. Учебник. –Т.: Fan va texnologiya. 2007 – 612 с.
4.Шодиев Т.Ш. ва бошқалар. Эконометрика. –Т.: ТДИУ, 2007 – 270 б.
5.Абдуллаев О.М.,Жамалов М.С. Эконометрическое моделирование. Учебник. –Т.: Fan va texnologiya. 2010 – 612 с. th


Qo’shimcha
6. Greene W.H. Econometric Analysis. Prentice Hall. 7 edition, adabiyotlar:
2011 – 1232 p.
7. Валентинов В.А. Эконометрика: Учебник. –М.: ИТК «Дашков и К˚», 2009 – 367 с.
8.Кремер Н.Ш. Эконометрика: Учебник.–М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2008 –562с.40
Айвазян С.А.Прикладная статистика и основы эконометрики. Учебник. – М. ЮНИТИ, 2007 – 345 с.
9.Елисеева. И.И., Курышева С.В. и др. Эконометрика: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2007 – 260 с.
10.Habibullayev I. Iqtisodiy matematik usullar va modellar: o‘quv qo‘llanma / O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi. -Toshkent: “Tafakkur-Bo’stoni”, 2012 112 b.


Internet resurslar:
www.mf.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi Moliya vazirligi sayti.
www.lex.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi qonun hujjatlari ma'lumotlari
milliy bazasi.
www.ifmr.uz
O’zbеkiston Rеspublikasi Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti sayti.
www.mineconomu.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi Iqtisodiyot vazirligi sayti.
www.stat.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi davlat statistika qo’mitasi rasmiy sayti.