Vallahi Bİllahi TAllahi (Yemin sözleri)
Download 109 Kb.
|
|
Fatma Pekşen Her ne kadar yemin etme sık sık rastladığımız bir şey değilse de yediden yetmişe ona başvurmadan da edemeyiz. “And olsun , inan olsun, vallahi billahi tallahi” neviinden sözlerle, karşımızdakine kesinkes inandırmaya çalışırız. “Yemin içme” olarak da bilinen bu sözler için eskilerimiz “Essah yere yemin edenin kırk damarda bir damarı kurur. Vay yalan yere yemin edenin haline...” derler. Memleketimizin çeşitli yerlerinde üç aşağı beş yukarı benzerleri bulunmakla birlikte, biz Divriği’ de kullanılan yemin sözlerini ayıklayarak sizlerle paylaşmak istedik. “Çok yalan söyleyen, çok yemin eder” düşüncesinin hakim olduğu ilçede “ Çağayı çocuğu yemine alıştırmayın” denir . Yemin sözlerine ihtiyacınız olmaması temennisindeyiz ama ola ki birgün siz de sıkışık durumda kalır , yemin edersiniz ... Aha şu dane gibi dökem. Allah bir ismi hakkı için . Allah canımı alsın. Allah kulum , peygamber ümmetim demesin. Anam avradım olsun . Anam babam öle. Burdan kalkmak nasip olmaya . Çağamın çocuğumun hayrını görmeyem Ekmek çarpsın. Ekmek Kur’an çarpsın. Ekmek Kur’an gözüme dursun . Eve gitmek nasip olmasın. Gövdeme yapışsın. Gözüm kör olsun . Günahın boynuma Günahın nabalın (vebalin) boynuma İki elim yanıma düşe İki gözüm önüme aka İnsan değilim Kabe eşiği olsa atlamam Kabe yolunda zina etmiş olam Karalı bayramım ola Kelam- ı Kibriya hakkı için Kıblem bu yandan şu yana döne Kur’an kitap beni çarpsın Kur’an hakkı için Namussuzum Nimet gözüme dursun Nimet hakkı için Oğluma kızıma kavuşmak nasip olmasın Peygamberin şefeatinden mahrum olam Şerefsizim Şu nimeti kırk kapı gezip dilenem Tatlı canımda bulam Torba takıp dilenem Yiğit arkam yere gele Yardımcı kaynaklar: Halil Sami Özen “Divriği’ de Dualar, Beddualar, Yeminler” Türk Folkloru. Sh:24 Müjgan Üçer “Atalar Sözü Yerde Kalmaz” İstanbul 1998 Sh:195 BİN KOYA BİN BULASIN (Hayır Duaları, İyi Dilekler) Hepimizin çevresinde içinin güzelliği dışına yansımış, güleç yüzlü insanlar vardır. En küçük bir iyilikte dahi, size dua edip iyi temennilerde bulunurlar. Dünya ve ahirette ne umuyor , ne murat istiyorsanız ona kavuşmanız yolunda sözler söylerler. Divriği’ de böylesi insanlara – ki özellikle yaşlı kadınlardır- “ Ağzı dualı hayır öğütlü” denir. Geçmişten günümüze gelen, bugünden de yarınlara aktarılacak olan bu hayır dualarını kağıda dökelim istedik. İyi dileklerimiz sizlerle olsun... Afiyet-i şeker olsun Afiyet-i şeker bal olsun Ah vah demeyesin. Ahıretin mamur, dünyan aydınlık olsun Ahirette peygamber efendimize komşu olasın Ak sakallı pir olasın Allah acısını göstermesin Allah açlıkla terbiye etmesin Allah ağrı (ağır) acı göstermesin Allah ah vah dedirtmesin Allah ahret ışığı etsin Allah alnına hayırlı yazılar yazsın Allah analı babalı etsin Allah, avuçladığın toprak atın ola Allah az yatırsın tez götürsün Allah azıcık ağrı, ahsence ölüm, imanlı göç versin Allah bağışlasın Allah bahtını açık etsin Allah Beytullah’a yüz sürdürmek nasip etsin Allah beterinden saklasın Allah beterini vermesin Allah bir yastıkta kocatsın Allah başa kadar mesut etsin Allah birini bin etsin Allah canını sağ etsin Allah cennet kokuları nasip etsin (Gülsuyu kolonya gibi güzel kokularda söylenir) Allah ciğer acısı vermesin Allah çiftinizi birbirinizden ayırmasın (Eşlere, kardeşlere söylenir) Allah daha çok versin Allah dallandırıp budaklandırsın Allah darda bırakmasın Allah darda bunda (matta) bırakmasın Allah devlete millete zeval vermesin Allah dipte yatırıp kapı baca gözletmesin Allah döşek ömrü vermesin Allah dolu dolu versin Allah ecrini versin Allah eksikliğini vermesin Allah ele ayağa düşürmesin Allah elimizden ayağımızdan geri koymassın Allah elin eline düşürmesin Allah el gözletmesin Allah evlatlarını bağışlasın Allah evlatlarını amcasına dayısına muhtaç etmesin Allah evlerden ırak eylesin Allah Eyüp peygamber sabrı versin Allah ferahlık versin Allah gecinden versin Allah geçlikte ölüm kocalıkta zulüm vermesin Allah gittiği yere (yerine) yakıştırsın Allah gönlünün muradını versin Allah gönlüne göre versin Allah gördüğümüzden, alıştığımızdan geri koymasın Allah görünür görünmez kazadan beladan emin eylesin Allah görünmezinden göndersin (Zengin olasın anlamında) Allah götürdüğümüz kadar yüklemesin Allah Halil İbrahim bereketi versin Allah hasretine kavuştursun Allah hayırlı evlat, hayırlı devlet versin Allah hayırlı karlar / kazançlar versin Allah hakime, hekime muhtaç etmesin Allah helal süt emmişe rast getirsin Allah Hızır bereketi versin Allah huy güzelliği versin Allah huyumuza adillik versin Allah iftiradan bühtandan saklasın Allah iki cihan saadeti versin Allah iki cihanda aziz etsin Allah iki cihanda yüzünü güldürsün Allah iki iyilikten birini versin Allah iman Kur’an nasip etsin Allah imanımızdan ayırmasın Allah işini rast getirsin Allah iyi eşler , iyi işler nasip etsin Allah iyi günler versin Allah iyilik versin Allah kadadan (kazadan) beladan, esvaplı şeytanın şerrinden (kötü kadın) korusun Allah kalbine göre versin Allah kara kütükten ( koca) geri koymasın Allah kesesini dolu etsin Allah kimseyi altın kürsüsüyle ( beşik) babası evine göndermesin Allah korktuğumuza uğratmasın Allah Kur’an kitap nasip etsin Allah merhametliye muhtaç etsin Allah mes’ut bahtiyar etsin Allah muhanete muhtaç etmesin Allah olmayanlara da versin Allah ömrümden kessin ömrüne koysun Allah ömürler versin Allah rahatlık versin Allah rast getirsin Allah razı olsun Allah sabır versin Allah sağ gözü sol göze muhtaç etmesin Allah sağlık versin Allah satı bahası versin (satıcılara ,malın çok satılsın manasında söylenir) Allah sevdiğini bağışlasın Allah sıhhat afiyet versin Allah sırtıkuyu yatırıp da kapı gözletmesin Allah sonsuz sabır, azapsız kabir versin Allah sonu gelen kullarından eylesin Allah şifa versin Allah teneşir güzelliği versin Allah torununu tosununu bağışlasın Allah tuttuğunu altın etsin Allah utandırmasın Allah uzun ömür versin Allah üç gün yatırsın, dördüncü gün toprağımıza soksun Allah vardığı yerde utandırmasın Allah yatak ömrü vermesin Allah yaramaz komşunun şerrinden korusun Allah yatanı utandırmasın bakanı usandırmasın Allah yerden göğe razı olsun Allah yerini doldursun Allah yok dedirtmesin Allah yüze yoğunç başa kakınç etmesin Allah yüzümüzü kara çıkartmasın Allah’ın hidayetine eresin Allah’ tan korkan, kuldan utanana düşesin Alemin çekilsin (Eskiden hacca gidenler alemle karşılanırmış. Hacca gidesin anlamında bir dilektir) Analı babalı büyüyesin Analı babalı gelin olasın / evlenesin Anan baban nur gölünde yatsın Ananın ak sütü gibi helal olsun Arkası gelegen olsun (İyi bir şey alındığında v.s devamı gelsin manasında söylenir) Avuçladığın altın olsun Ayağın taşa değmesin Ayakların Kabe’ ye varsın Ayıpsız aydınlığa çıkasın. Ayşe-Fatma anamıza komşu olasın Başa kadar mesut olun Başın dişin ağrımasın Bereketli olsun Berhudar olasın Beteri bol haznesinde kalsın Beytullah’ a yüz süresin Binan kaim olsun Bir koya bin bulasın Birin bin ola Cehennem ateşi etine değmeye Cehennem yüzü görmeyesin Cennet hatunu olasın Cennet libasları giyesin Cennette cem olalım Cennet köşkleri nasip olsun Cümle geçmişlerinin canına değsin Çift yaşayasınız, çoluğunuzun çocuğunuzun gününü göresiniz Damarı şen olsun ( Hayvan sütü için denir) Darda matta kalmayasın Darısı başına Dert bela görmeyesin Doktorlara zabitlere varasın (Genç kızlara söylenir) Döllü döşlü olasın Dünya çapında bir tane olasın Dünya durdukça dura , iyilik oldukça göresin Ekmeğinin kurtulduğunu (Bittiğini) bilmeyesin El öpenlerin çok olsun Elin gözün dert görmesin Ellerine sağlık Ettiğin iyilik ayağına dolak olsun Ettiğin iyilikler öte dünyada önüne gelsin Eviniz kutlu , ağzınız tatlı olsun Evlat acısı görmeyesin Evlatlarının düğününü göresin Evlatlarının alını yeşilini göresin Evlatlarının gününü görüp, muradını alasın Fadime anamıza komşu olasın Gecen rahat olsun Geçmiş olsun , gördüğün göreceğin kötülük bu olsun Göğsün ak tüylü olsun Gözünüz aydın olsun Günün gününden aydın olsun Hacca gidesin Hacı sofralarınız olsun Hayırlı kısmetler olsun Havla külüç olsun (Yaptığınız iyilikler, ikramlar öte dünyada helva külçesi olarak önünüze gelsin manasındadır) Helal süt emmişe rastlayasın Hemişe bugünlere çıkasın (Her daim, inşallah manasındadır) Hemişe bugünlere eresin (Düğün, toy gibi mutlu olaylarda temenni manasında gençlere söylenir) Hergiz (Hiçbir zaman) ah vah demeyesin Hızır değneğini dürte ( Hızır bereketi versin manasındadır) Hızır uğraya Hızırlar nebiler yoldaşın ola Hiç görmemişe dönesin (Kötü bir olay karşısında, teselli maksadıyla söylenir) Hurilere yoldaş olasın İmanın bol olsun İmanla göçesin İşin rastgelsin Kabirler sıkmasın Kazancın bol olsun Kesen dolu olsun Keven gibi köklü, keklik gibi döllü olasın Koyup giden nur gölünde yatsın Mekanın cennet olsun Ölülerinizin canına değsin Ömrün uzun , düğünün güzün olsun Önünde ölem , kölelerim olam Paranın bittiğini bilmeyesin Peygamberin şefeatine eresin Peygamber efendimize komşu olasın Paşa çıkasın/ paşalar olasın (Erkek çocuklara söylenir) Sancağın çekile(Önceleri Hac yolcuları, Ulucamii’ nin yeşil sancağıyla Salavattepe’ den tekbirlerle , ilahilerle, salavatlarla yolculanır, aynı zamanda karşılanırmış. Eski zamanların zor şartlarına göre oldukça kıymetli bir duadır) Saçın sakalın ağara Sayısız altın takınasın Sebep senden inayet Allah’tan Sıhhatler olsun Siftah senden bereket Allah’ tan Su gibi aziz olasın Taş altında olmasın da ,dağ ardında olsun Taşına toprağına Allah bereket versin (Demir-Çelik İşletmeleri kastedilir) Tırnağın taşa değmesin Tuttuğun altın olsun Uğurlu kademli olsun Yer gök razı olsun Yerde yatmasın nurda yatsın Yok keseye el sokmayasın Yokluk yüzü görmesin Yüzün ak olsun Yardımcı Kaynaklar: Halil Sami Özen:Divriği’de Dualar, Beddualar,Yeminler. Türk Folkloru Dergisi Müjgan Üçer:Atalar Sözü Yerde Kalmaz, Sh 183, 184, 185, 186, 187 İstanbul 1998 Ekim-2001 Sivas DİVRİĞİ’DEN BEDDUALAR Kırklar Dağı’ nın düzü Ziyaret çarptı bizi Kör olasın Suzan Suzi Sular apardır bizi Yürek hoplatan, iç geçirten nice türkümüzden birisidir bu. Hikayesini bilemeyiz ama az çok tahmin edebiliriz, aynı coğrafyanın insanı olarak... Beni Mecnun ettin Sen de olasın Aşkımı inkar edersen Allah’tan bulasın Ah bu beddualar...Ahlar, ilençler, kargışlar; yani mahalli deyimle karışlar; karış vermeler. Söndürecek suyu bulunamayan yürek yangınlarının dayanağı... Zannetmiyorum ki hiç kimse karış , beddua duymak istesin? Ya da karış beddua etmek...Ama şarkılara, türkülere ,manilere girecek kadar da bizden olmuş bir ögedir o. Bir zamanlar, hani o karasakız plakların altın çağını yaşadığı dönemler, İntizar adlı bir şarkı yükselirdi plakçı dükkanlarından , müzikseverlerin pikaplarından...Onun, yani o şarkının bir bölümünde beddua da yer almaktadır: Dilerim Tanrı’ dan ki, sana açık kucaklar Bir daha kapanmadan, kara toprakla dolsun Kan tükürsün adını, candan anan dudaklar, Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun! Faruk Nafiz Çamlıbel, hangi duyguların galeyana gelmesiyle bu satırları , kestirmek güç ama benzeri bir çok mısraya rastlamak da mümkündür. Biz , sizler için Divriği’ de kullanılan bedduaları biraraya getirdik, “Evlerden ırak” temennisiyle, sizlerle paylaşmak istedik: Adı batasıca Adı karalanasıca Adını Allah ala Ağzından yel alsın Ağzından çıka koynuna yayıla (Bedduaya cevaben de söylenir) Allah bin türlü belanı versin Allah’ tan bula benden bilesin Allah ala, Allah canını ala Allah dert vere, derman vermeye Allah diş vere , tırnak vermeye Allah gün ışık göstermesin Allah iğne kadar hakkımı deve kadar çıkarsın Allah iki gözünü kör etsin Allah oğul ekmeği , gelin değneği nasip etsin Allah seni yerin dibine soksun Allah’ından bulasın Altı üstü kitlensin Anasından emdiği süt, fitil fitil burnundan gelsin Araya bulamaya, ökseye (Özleye) göremeyesin Başına şivan ine (Şivan/ şiven:Feryat, yas) Başına yıldırımlar düşsün Başını bağrını yesin Başını yesin Ben gün yüzü gördüm sen görmeyesin Benden beter olasın Benden sonra gün görmeyesin (Hatta “Gün onun günüymüş diyesin, mezarıma gelip çığırasın” diye devamı gelir) Benim kadar başına taş düşsün Bir kaşık suda boğulasın Bir tas su verenin olmaya Bir yerde yatasın, bin yere iniltin gide Bir yanın yılan, bir yanın çıyan ola Biri tuta bini doğraya Boğazında kala Boğazına kurt düşe Boynu altında kala Boyu posu devrile Boyunca çeke Burnundan gelsin (Çektiğim emekler, yediği içtiği neviinden bazı sözleri de tamamlar) Cenazene su bulunmasın Cennet yüzü görmek nasip olmaya Cennet yüzü görmeyesin Ciğerin ağzından gele Ciğerlerin döküle Ciğerlerin yana Çalınasıca Çatlayasıca Çürüyesice Çengele gelesice Dalın kolun budana Dalın kolun kırıla Damarın kuruya Damızlığın kesilsin Delire dağlara düşesin Derdine derman bulunmaya Dermansız dertlere düşesin Dert bulup, derman bulamayasın Devrilesin Dilin lal ola Dişin ışımaya Dişin kitlene Diyen dillerin lal ola Doğurmaz kazanmaz olasın Döşşeğe düşesin Duvar tuta gezesin Dünya durdukça dura, Allah yüzünü göstermeye Ekmek at ola, sen it olasın Ekmek , aş bulamayasın Eksilesin El ,ayak, göz buğuna düşesin Ele bakınç yüze yoğunç/ kovunç olasın Elin ayağın çekile Elin ayağın kitlene Elin ekmekli , başın tokmaklı olsun Elin kolun kırıla Elin kolun çalına, gorgocirik olasın (Gorgocirik, kitlenmek işlevini yitirmek manasına söylenen bir sözdür) Eme ilaca veresin Emeklerim gözüne dursun Emzirdiğim sütler burnundan gelsin Etine kurtlar düşe Ettiğin kadar çekesin Ettiğin kötülükler ayağına dolak ola Ettiğini çekesin Ettim buldum diyesin Evin yıkıla kapın kitlene Evladından uşağından çekesin Evlatlarının gününü/ hayrını görmeyesin Faş malamat olasın Gavur mezarından kalkasın Genç dalın yere gele Gençliğinin hayrını görmeyesin Gidişin ola da gelişin olmaya Gördüğün gün bugün ola Gözü çıkasıca Gözü kör olasıca Gözün arkanda kala Gözün baka , dilin lal ola Gözün göre ağzın görmeye Gözün göğe dikile Gözüne dizine dursun Gözlerin dışarı düşe Gözlerin kör ola, elinden tutanın olmaya Gözünü toprak doyursun Gözünün yaşı başını yesin Gözünün yaşı ekmeğine katık ola Gözünün yaşı kurumaya Gözünün yaşı sel ola Gözünün şafağı söne Gülmeyesin Güler benzin sola Güler yüzün sola Gün benim günüm ola Gün ışık görmeyesin Hayrını görmeyesin Hergiz benden sonra gün görmeyesin Hıtta matta ( Darda, bunda) kalasın Hotik çıkarasın Hotik yiyesin (Hotik:yara) İçerin aka İçerine kesile İçerine zehir ola İki gözün aka İki gözün çıka İki gözün kör ola İki gözün kör olup , eline gele İki gözünün şafağı söne İki elin yanına düşe (İki elim yanıma uzana ki diye yemin sözü olarak da kullanılır) İki yakan biraraya gelmeye İnim inim inleyesin İpe kendire/sicime gelesin Kahrolasıca Kahr’ismiyle kahrolasıca Kan kusasın Kapına kara kilit asıla Kara nara veresin Kara yere gelesin Kara yere giresin Karalı bayramın ola Karalı haberlerin gele Karartın kalksın Karnında göre kucağında görmeyesin Kef geçesin Kesenin dibi delik ola Kıran gire Kırılasın Kıyamet günü (Yevmi mahşerde) iki elim yakanda ola Kızıl saçların kızıl kanlarda yıkana Kokusu burnunda kala Kovan kırıla, arı dağıla Kökü geçe Kökünüze kiprit suyu aka Kör bıçaklara gelesin Kör kurşunlara gelesin Kör olasın Kulağına him mıhı aka Kurşuna dizilesin/ gelesin Küçük mezar olasın Madla (Yara, çıban ) çıkarasın Mezar mezar gezesin Mezar mezar hortlayasın Mezarında çekesin Mezarında söylenesin Mezarında yatmayasın Muhanete muhtaç olasın Mum gibi sönesin Muradın gözünde kala Murat almayasın Nalınan mıhın arasında kalasın Nana (Nan:ekmek) muhtaç olasın Nerene gittiğini bilemeyesin Nerenin ağrıdığını bilemeyesin Ocağın bata , kapın kitlene Ocağın söne , kapına kara kilit asıla Ocağını tütüten olmaya Oğul ekmeği nasip olmaya Oğul uşak görmeyesin Oğlundan uşağından çekesin Olmaz olasın Onmayasın Onulmaz dertlere düşesin Osman’ lar (İsim, Ali Veli her ne ise o söylenir) Oyuğun kalka Ölesin Ölmeye çekesin/sürünesin Ölün gele Ölün kalka Ölüne su bulunmaya Öte dünyada ben gelene kadar ayak üstü kalasın Öte dünyada dikili kalasın Parça parça olasın Pegininizde (Peg, önceden yerinde ev olan terkedilmiş arsa) baykuş öte Rahat yüzü görmeyesin Sandığın kitli kala Sarı su ola da kalasın Sen kazanasın eller yiye. Sevgilini/sevdiğini önüne ala da ağlayasın Sidiğine para gibi taş dura Su gibi kara kanı akasıca Suyu sütten ayıran Rabbim beni ondan ayıra Sürünesin Sürüm sürüm sürünesice Sütüm haram olsun Şişesice Tahtaya gelesice Taş kesesice Tatlı canında bulasıca Taun çıkarasıca (Taun;veba) Tavuk gurkuyla, mektep çağasıyla seyrine çıka. (Çağa;çocuk) Torunundan tosunundan çekesin Töremeyesice Tump olasın (Tump; bostandaki sınır yükseltisi) Tutuşasıca Vurulasıca Yağlı kurşunlara gelesice Yatacak yer bulamayasın Yatak yessiri/esiri olasın, iniltin yedi eve gide Yara çıkasıca Yara tutasıca Yara yiyesice Yarana kurt düşe Yedi dağın ardına düşesin Yediğin kan irip, ağzından burnundan gele Yediğin zıkkım, içtiğin ağu ola Yellik günde tutuşasın Yere giresin Yere gire de çıkmayasın Yerin yurdun ateş ola Yerin yün tarağı ola Yerinde yatmayasın Yerinen yeksan olasın Yetişmeyesin Yıl ağrısına düşesin Yiğit arkan yere gele Yiğit iken yıkılasın Yurdun yuvan dağıla Yuvanda baykuş öte Yüzü gülüp, dişi ışımaya Yüzü o yana, ökçesi bu yana ola Yüzün sal altına gele Zalim elinde kalasın Zehirlenesin Zehir zıkkım ola, içerine kesile Zıkkımın dibi Zıkkımın kökünü yiyesin *** Çatlayasın, ölesin, yere giresin-ki çatlamayasın , ölmeyesin tarzında söylenir- tump olasın, küçük mezar olasın neviinden beddualar , çocuk sevilirken söylenir. Ayrıca, samimi arkadaşlar arasında “100 yaşına kadar yaşayasın, kargalar gözünü oya, kışe demeye mecalin olmaya, günlük nevalen beş kuruşluk aspirin ola” şeklinde beddualaşanlar bulunmaktadır. Gün görmüş yaşlılar “Düşmanına kötülük dileyeceğine , canına sağlık iste. Beddua iki ağızlı bıçaktır. Sermayesiz karış sahibinindir . Ağzından çıkar koynuna yayılar “gibi sözlerle beddua edilmemesini salık verirler. Bizim de dileğimiz ne kötülüğe uğramanız , ne de bedduaya başvurmanızdır... Fatma PEKŞEN Aralık 2001 Yardımcı kaynaklar Halil Sami Özen “Divriği’ de Dualar, Beddualar, Yeminler” Türk Folkloru Müjgan ÜÇER ,”Atalar Sözü Yerde Kalmaz” İstanbul 1998 Sh:189, 190, 191, 192, 193 DİVRİĞİ YÖRESİ ÇOCUK OYUNLARINDA EBE ÇIKARMA TEKERLEMELERİ Eskiye nazaran oyunlarda, dolayısıyla da tekerlemelerde bir gerileme görülüyorsa da çocuk ruhunun tatlı kıvrımlarının mahsulü olan bu sözcükleri sizlerle paylaşmadan edemedim. Üç aşağı beş yukarı sizin yörelerde de söylenmektedir. Vişne yapışığı, üzüm bulaşığı ellerinizle komşunun avlusunda ya da camiinin oradaki arsada beş taş oynarken, arkadaşlarınızdan birisi “Saklambaç oynayan var mı” dediğinde , taşlarınızı fırlatıp nasıl da hazırola geçerdiniz değil mi? Var mısınız, koro halinde sayışarak çığrışarak oynamaya... Oooo...
Portakalı soydum Başucuma koydum Ben bir yalan uydurdum Duma duma dum Kırmızı mum ***
Keçe külle İbrik lüle Allah şunun birini Bana nasip eyleye *** Kim vuruldu, kim vuruldu? Eldivenli kız vuruldu Eldivenli kızı alalım Ali beye verelim Ali bey hasta Çorbası tasta Püskülü mavi İnadına kavi Mendili ipek Kendisi köpek ***
Çıktım erik dalına Baktım tren yoluna Üç gemi geliyor Biri ağa, biri paşa Ortadaki Kemal paşa ***
O , mo Dandik dana Hoca püf Etraf çüş Çüş eşeğim çüş Ambarın dibine düş *** O lili lili Lili papadilli Seksen dora , seksen dora Mikatta tatta Biz gidiyoruz bu hafta İneğimiz doğurdu Adı olsun kel Fatma Sümüklü Fatma Kel Fatma *** Allah’tan başlayalım Şeytanı taşlayalım Bir can
İki can Üç can
Dört can Beş can
Altı can Yedi can
Dokuz can On can
Hacivat benim amcam Ayşe hanımın atları Kir kir kişniyor Arpa saman istiyor Arpa saman yoktur Kilimcide çoktur Kilimci kilim dokur İçinde bülbül okur O bülbül benim olsa İki kardeşim olsa Biri ay biri yıldız Hop çikolata piyasa Kızın adı Za-ri-feee* ***
İdilik bidilik Saçlar başlar kıvırcık Sen bu o-yun-dan çııık* ***
Çıt mıt Nerden geldin ordan çık Kız saçların kıvırcık Sen bu o-yun-dan çııık* *** O mo peti peti Kılavuna sepeti İçinde nur var On dört tül var* ***
Ooo moo İnnede foo İçkili masa Titi alinata Bekmez şevket Numaro geçeroz Ermeni dey yos* ***
Sepet sepet yumurta Sakın beni unutma Unutursan döverim Gözlerinden öperim* *** O mo mağzalardan Renk renk kumaş alalım Ne renk alalım Baylar bayanlar Merdivenden kayanlar* *** Bahçelerde tak tak Biz gidiyoruz bu hafta İneğimiz doğurdu İsmi kalsın kel Fatma Aman tara leylim Canım tara leylim Ebeyi bülbül Saçları sümbül Minarede bir kuş var Kanadında gümüş var Eniştemin cebinde Türlü türlü yemiş Yemişimi yediler Bana miskin dediler Ben miskinden beterim Sokak sokak gezerim* ***
Çin çin çikolata Hani bize limonata Limonata bitti Hanım kız gitti Nereye gitti? İstanbul’ a gitti İstanbul’ da ne yapacak? Terlik pabuç alacak Terliği pabucu ne yapacak? Sana bana verecek *** Han kapısından girdim içeri Yahudiler dizilmiş yedi köşeli Anko anko Al bizi içeri* ***
İğne battı Canımı yaktı Tombul kuş Arabayı koş Arabanın tekeri İstanbul’ un şekeri Hap hup Altın top Bundan başka oyun yok ***
Eeee...Ben ebemi seçtim; siz oyununuzu seçtiniz mi? Kaynak şahıs: Ayşe Bal 1962 doğumlu. Ankara’ da oturuyor.Derleme tarihi: Şubat 2001 *İşaretliler: Halil Dumluca (İbrahim Arsanoğlu) Divriği’ de Ebe Çıkarma Tekerlemeleri. Sivas Fokloru 1974 Cilt:4 Sayı:39 Sayfa:16 Sivas 2002 DİVRİĞİ YÖRESİ TEKERLEMELİ ÇOCUK OYUNLARINDAN ÖRNEKLER
Haydi top oynamaya... Bir, iki, üç buçuk Dört, beş, altı buçuk Yedi, sekiz, dokuz buçuk On buçuk
*** Bir kaşık, iki kaşık, üç bulaşık Dört kaşık, beş kaşık, altı bulaşık Yedi kaşık, sekiz kaşık, dokuz bulaşık On bulaşık ***
Bir çiçek, iki çiçek, üç kelebek Dört çiçek, beş çiçek, altı kelebek Yedi çiçek, sekiz çiçek, dokuz kelebek On kelebek *** Yusi busi yustamsi Ekseri vasi eksemsi Eksere okşar rakkamsi Rakkamsi ***
Bir iki çumçukur Lem şem daha çukur Niye küstün bana çukur? No çukur no çukur *** Top oyunundan usandıysanız ya da en hararetli zamanında cığızlık (mızıkçılık) yapan olduysa, ip atlamaya geçebilirsiniz artık... Deniz, deniz, karpuz keseriz Çıra ile odun yakarız Kızlar giyer müslüm/ naylon çorabı Erkekler içer rakı şarabı Hanımlar oturur yedi köşeli Dönder dönder dönder dolabı Bacak arası (Burada ip bacak arasına alınır. Oyun sırası diğer çocuğa gelir,) ***
Eski minder Yüzünü dönder Talebe gönder İskender
Tarlam tump Ağzım küp, tıp; diyen birisi “Tıp” oyununu başlatmış olur. Gülme. Konuşma olmayan, mümkün olduğu ölçülerde susulması gereken bu oyunda, en sona kalan oyunu birinci seçilir. Fıkırtılar, kıkırtılar arasında çabuk biten bir oyundur. *** Anneniz artık koskoca olduğunuzdan, bulaşıklarda ablanıza yardım edebileceğinizden bahsetse de size sokaktan gelen: Ayfer hanım, pabucu yarım Çık dışarıya , oynayalım...çağrısı daha cazip gelmektedir değil mi? Yaz traşı yapılmış kabak kafalı oğlanlar, çelikti, çomaktı, aşıktı, topaçtı derken, sokağa bir parça da sahiplenerek çıkarken, halkalanmış yaşıtınız kızların: Kutu kutu pense Elmamı yense En güzeli Sema Arkasını dönse...tekerlemeleri sizi çağırmaz da kimi çağırır? Halkalanmış arkadaşlarınızla, güneş tepeye çıkmadan: Arabistan buğdayları Severler sevgileri Kız seni almaya geldik Halini sormaya geldik Çık dışarı, çık dışarı Bundan sonra bir kızım oldu Arabistan buğdayları (Tekrarıyla oyun devam eder) oyununu oynarsınız; Kiminde ise: Aç kapıyı bezirganbaşı, bezirganbaşı Kapı hakkı ne verirsin, ne verirsin Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun Birinci sıçaaan, ikinci sıçaaan, üçüncü sıçaaan Dördüncü de deliğe kaçan... ( Denir. Karşılıklı iki kişinin oluşturduğu daireye düşen çocuk ebe olur.) oyunuyla zevkiniz doruğa çıkar. Bazan: Menekşe mendilin düşe Bizden size kim düşe? -Ayşe düşee.. derken, canciğer arkadaşınızın sevecen bakışlarını yakalarsınız, bazan da o sizi: -Saklambaç oynayan kaleye mum diksin, diyerek başka bir güzelliğe davet eder.. Okulların açılmasına az kaldı. Şu güzel, bol güneşli günler bitmeden oyunun tadını çıkaralım biz. Oy Diyojen oyununa akşam olmadan , annelerinizin “Hadi eve gel , baban geldi . Yemek yiyeceğiz...” yollu hiç de iç açıcı olmayan çağrısını duymadan başlayalım -Oy Diyojen Diyojen Diyojen Diyojen Akşama size gelecem gelecem gelecem -Akşam bizde neydecen neydecen neydecen -Babandan seni isteyecem isteyecem isteyecem -Babam sana vermezse vermezse vermezse -Elinden tutup kaçıracam kaçıracam kaçıracam...denip karşıdaki çocuk kendi tarafına alınır *** Ne o? Niye kaşlar çatıldı? Anladım , haddini bilmez komşu kızı, yani küsülünüz çocuk size hain hain bakıyor. Artık şu meşhur tekerlemelerin vakti geldi de geçiyor değil mi? Damdan pekmez akıyor Küsülüm bana bakıyor Küsülümün adı şakşak İstiyor barışmak Ayağımın altı pekmez Yala yala bitmez Ayağımın altı biber Yala yala geber Çocuk yüreğinizdeki hınç dinmek bilmedi, o hızla devam ediyorsunuz sayıp dökmeye: Çingene çik çik Torbası küççük Kaldırma beni Döverim seni
Kürdün sırtı duvara Kürt ne bilir bayramı Hör hör içer ayranı Küsülünüz kız değil de oğlan ise, Oğlandır oktur Bir çuval b.ktur Kapıya koydum Alan yoktur
Bin kuruş azdır Bin daha getir Bindir götür Dargın olduğunuz çocuğun adı Cuma ise: Cuma Cuma , Allah ağzını yuma Fareler abdestini ala Kediler namazını kıla Adı Fatma’ysa : Kabaramazsın kel Fatma Anan güzel sen çirkin (Bu söz hindi için de söylenir) Adı Selman’ sa : Selman mandı, kuyruğu yandı Kulakları sündü, eşeğe döndü Adı Ayşe ise: Ayşe Ayşe, aş gibi Kulakları taş gibi Ayşe oğlan doğurmuş Aynı karabaş gibi Adı Mustafa ise: Mustafa Mıstık Arabaya kıstık Üç mum yaktık Keyfine baktık Adı Ahmet’se: Ahmedi medi Kuyruğu kedi Bir sıçan tutmuş Yalamadan yutmuş Adı Hasan’ sa: Hasan Hasan Helva basan Cırt kaçıran Deliğe kaçan Adı Sinan’ sa, sinek , Meral’ sa marul dediniz, Feride Feride, kulakları geride, Ali’ler Veli’ler, soycak deliler dediniz, kepçe kulak, koca kafa, şişko patates,boyu çok uzunsa “Yukarda havalar nasıl” dediniz, o da yetmedi ,gözünüzü belertip, dilinizi çıkarttınız...Ama çocuk yüreğiniz daha fazla kötülüğe müsaade etmedi değil mi? Eee...Ne demişler? Çocuk kavgası yüzünden, büyükler kadıya – hakime gitmişler, sulh olup geri gelmişler ki çocuklar barış içinde oynuyor. Darısı bizim gönüllerimizin başına diyelim mi? Kaynak kişiler: Ayşe Bal-Fatma Erüç Sivas-2002 BİR HALK ŞAİRİ : KODİK SÜLEMAN Matal matal mandı atar Dil atar, damak tutar Kodikli’ nin Süleyman Koltuğundan ateş saçar Televizyonun, radyonun, envai tür oyunun-oyuncağın bilinmediği yılların bir tekerlemesiyle konumuza giriş yaptık Kodik Süleyman’ ı konu eden bu tekerlemenin belki edebi bir yanı yok ama sessiz sedasız öte aleme göçen şairimizi bu günlere taşıması bakımından da ehemmiyetli sayılabilir. Halk şairlerimizi tanıtan kitaplarda, O’ nun için sadece. “Divriği’ li bir halk şairi” ibaresi yer almaktadır. Hayatı hakkında teferruatlı bilgi bulunmamakla birlikte, yaşlılardan 20.yüzyılın ilk Yarısında öldüğünü öğreniyoruz. Türkçeyi çok güzel kullandığı bilinen, şairin hayatı boyunca şiirlerini topladığı defterinin akıbeti ise bilinmemektedir. Günlük hayatta karşılaştığı acı-tatlı olaylara, tabii afetlere, siyasette beğenmediği bir duruma, anında pratik zekasını çalıştırıp, mısralar döktüren şair, 40.000 ölü veren 1939 Erzincan depreminde şu satırları yazmıştır: Sivas vilayetim, Divriği ilim Bir kuru destanı söylüyor dilim Ayağım kırıldı, bağlandı kolum Güzel Ezirgan’ ın, bir adı kaldı Deprem Divriği’ ye uğradı geçti Bütün evlerimize pencere açtı Horavenk mahallesinde yedi ev yıktı Diğer evlerimiz selamet kaldı Kimisi nişanlı, kimisi gelin Kimisi dişiyle koparmış dilin Kimisi başına koymuştur elin Ezirgan bizlere çok acı saldı *** Yeni ireyis ( Belediye başkanı) dededen, babadan kalma asırlık dükkanları, yedi ceddinin yattığı mezarlığı kaldırma kararını verir de, Kodik Süleyman durur mu? Katranı kaynatsan, olur mu şeker? Cinsine ettiğim, cinsine çeker Beş yüz koyun aldım, yarısı şişek Mezarlık kalkar mı hey eşşoğlu eşşek Beş yüz koyun aldım, yarısı toklu Mezarlık kalkar mı hey cinsi b.klu Babası beygirci Uzun’un oğlu.....v.s ***
Zengin arabasını dağdan aşırır Fakir düz ovada yolunu şaşırır Zengin süggar(şeker) ile helva pişirir Fakirin aşına ayran bulunmaz...dörtlüğünde olduğu gibi, ömrü fakirlik içinde geçmiştir Atıyla dağlardan odun getirip satarak geçimini temin eden şair, bir gün yük taşırken yolda kalıp can çekiştiren hayvanının başında şunları söylemiştir: Havada uçan bir kuşun (Uçak) Yerde dönen bir taşın (Değirmen) Etibank’ ta bir işin (Dönemin Demir-Çelik İşletmelerini kastediyor) Ola ki rahat geçesin Kitabı, yazılı belgesi olmadığı için, birkaç dörtlüğünden başkası günümüze ulaşmayan şairin, (o dönemlerde ortaokul öğrencisi olup, Türkçe ödevi olarak bizzat yazarından belgeleyen Mustafa Pazarbaşı’ nın sayesinde) Fakir İle Zengin adlı şiirini sizlerle paylaşmak istedik ..
Zengin ile fakir vasfın edeyim Fakir nere varsa, han da bulamaz Zengine baklava börek çekilir Fakir arpa darı, nan da bulamaz Zenginin yoluna olurlar turap Fakir nere varsa, her işi harap Zenginler giyerler kundura çorap Fakir ayağına, gön de bulamaz Zenginin yoluna , çıkarlar karşı Aralıkta kalır, fakirin başı Zenginler giyerler, kutni kumaşı Fakir bacağına, don da bulamaz Zengin nere varsa, hep rahat olur Fakir “Doğru” derse kabahat olur Zenginin kefeni yedi kat olur Fakir köğneğine yan da bulamaz Zengin nere varsa hürmet ederler Kapı eşiğinde, fakirler, erler Zengin zemheride, daima terler Fakir ağustosta, gün de bulamaz Zengin arabasını dağdan aşırır Fakir düz ovada, yolunu şaşırır Zengin helvasını, balla pişirir Fakir ekmeğine, un da bulamaz *** Önemli olaylar karşısında güzellemeler, taşlamalar yapıp, türküler yazan Kodik Süleyman’ın , atasözü gibi günlük hayatta kullanılan bazı sözlerinden ve bölük pörçük üç beş şiirinden gayrısı , ne yazık ki elimizde bulunmamaktadır. Gönül isterdi ki, kalemi kıvrak bu şairimizin bütün eserleri mevcut olsun ve gelecek nesiller de ondan yararlansın...Ama O, bir halk şairiydi; halkın içinden çıktı ve halkın içinde kayboldu. Gönüllerden kaybolmasa bile...
Sivas Folkloru. Sivas1975 Sayı 31 Sayfa 9 Ekim 2001-Sivas Download 109 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish