Молодой
специалист
Young specialist
Жас маман
Yosh mutaxassis
Volume 1 | Issue 1 |
April 2022
ISSN: XXXX-XXXX
- 9 -
1-rasm. Vagonlar tormozlarini qo‗shmagan holda manyovr ishlarini bajarishda tarkibning
to‗xtash yo‗li uzunligini aniqlash nomogrammasi
Молодой специалист
Young specialist
Жас маман
Yosh mutaxassis
Volume 1 | Issue 1 |
April 2022
ISSN: XXXX-XXXX
- 10 -
Vagonlarni
tormoz yengchalarini ulash, tormoz magistralini havo bilan to‗ldirish va
avtotormozlarni tekshirish uchun quyidagicha vaqt hisobi olib borildi:
1
ta vagon uchun
𝑡 = 0,13 + 3 + 0,14 = 3,27 𝑑𝑎𝑞𝑖𝑞𝑎;
2 ta vagon uchun
𝑡 = 0,13 + 3 + 0,14 ∙ 2 = 3,41 𝑑𝑎𝑞𝑖𝑞𝑎;
3 ta vagon uchun
𝑡 = 0,13 + 3 + 0,14 ∙ 3 = 3,55 𝑑𝑎𝑞𝑖𝑞𝑎
…
………………………………………………………………..
40 ta vagon uchun
𝑡 = 0,13 + 3 + 0,14 ∙ 40 = 8,73 𝑑𝑎𝑞𝑖𝑞𝑎
.
3-rasmda ―X‖ stansiyasi misolida vagonlar soniga bog‗liq ravishda ularning tormozlarini
qo‗shmasdan manyovr ishlarini bajarish
natijasida tejaladigan vaqt, yoqilg‗i va mablag‗lar
miqdori ko‗rsatilgan.
Quyida vagonlar soniga bog‗liq ravishda sarflangan dizel yoqilg‗isining miqdorini
hisoblash natijalari keltirib o‗tilgan (uning grafigi 3-rasmda ko‗rsatilgan):
1 ta vagon uchun
𝑚 = 3,27 ∙ 0,1 = 0,327 𝑘𝑔;
2 ta vagon uchun
𝑚 = 3.41 ∙ 0,1 = 0,341 𝑘𝑔;
3 ta vagon uchun
𝑚 = 3,55 ∙ 0,1 = 0,355 𝑘𝑔;
………………………………………………..
40 ta vagon uchun
𝑚 = 8,73 ∙ 0,1 = 0,873 𝑘𝑔.
Vagonlar tormozlarini qo‗shmasdan manyovr ishlarini bajarilishi natijasida olinishi
mumkin bo‗lgan iqtisodiy foyda keltirib o‗tilgan (uning grafigi 3-rasmda ko‗rsatilgan):
∆Q
1
= 3,27 ∙ 0,1 ∙ 11987,19 = 3920 𝑠𝑜
′
𝑚;
∆Q
2
= 3,41 ∙ 0,1 ∙ 11987,19 = 4088 𝑠𝑜
′
𝑚;
∆Q
3
= 3,55 ∙ 0,1 ∙ 11987,19 = 4255 𝑠𝑜
′
𝑚;
……………………………………………
∆Q
40
= 8,73 ∙ 0,1 ∙ 11987,19 = 10465 𝑠𝑜
′
𝑚.
Hozirgi vaqtda Xamza stansiyasida kuniga 30-40 ta vagon shahobcha yo‗llariga olib
kirilmoqda. Har bir shahobcha yo‗llariga olib kirilyotgan vagonlar guruhi ko‗rib
chiqildi va
iqtisodiy samaradorlik hisoblandi.
Ko‗p hollarda vagonlar guruhi 5-6 ta vagondan tashkil topishini inobatga olsak, kunlik
hamda yillik iqtisodiy samaradorlikni aniqlashimiz mumkin. Manyovr lokomotivi 40 ta vagonni
shahobcha yo‗liga uzatishi uchun 8 marta qatnov amalga oshiradi. Hisoblar natijasida yuzaga
keladigan vaqt tejami har 5 vagon uchun 3,83 daqiqani tashkil etadi. Stansiyaga keladigan xavfli
va nogabarit yuklar ortilgan vagonlarni vagon tormozlarisiz stansiya yo‗llarida harakatlantirishga
yo‗l qo‗yilmaydi. Shu boisdan kunlik manyovrlarning
yarmini vagon tormozlaridan
foydalanmasdan bajarilgan manyovrlar sifatida qabul qilamiz. Stansiyadagi manyovr ishlarni
vagon tormozlaridan foydalanmasdan bajarish ulushining oshishi bilan qo‗shimcha daromadga
ega bo‗lamiz. (1) ifoda yordamida ―Xamza‖ stansiyasi uchun manyovrlarni amalga oshirishlar
soni 4 ta bo‗lgan holatda bir yillik ortiqcha xarajatlarni hisoblaymiz:
𝑄
5
= 4 ∙ 3,83 ∙ 11987,19 ∙ 365 + 3,83 ∙ 16 ∙ 365 + 3,83 ∙ 3648 ∙ 365 = 87518324 so
′
m.