Va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

9.5 rasm. BFU nazorat nuqtalaridagi kuchlanishlarning vaqt diagrammalari

Arrasimon kuchlanish yoyish signali generatori A1 operatsion kuchaytirgichda tayyorlangan. Integrallovchi S6 kondensatorining razryadlanishi sinxronlashtiruvchi impulьsning ta’sir vaqti ichida V1 tranzistor orqali amalga oshadi. Tranzistor V1 bu momentgacha R3 rezistori orqali bazaga berilgan manfiy kuchlanish (ruscha smeщenie) bilan yopiq holatda boʻladi.

CHiziqli ortayotgan R14 va R15 rezistorlardagi taqsimlagichdan olinayotgan yoyuvchi signalning boshqaruv kuchlanishi ustidan ortib ketishi momentlarida komparator (mikrosxema A2) kirish signalining ishorasi oʻzgaradi, u (komparator) oʻz holatini sakrab oʻzgartiradi ─ salbiy toʻyinishdan musbat toʻyinishga oʻtadi (9.5 rasmda U_E8). Rezistor R16 va diod V9 orqali musbat teskari aloqa A2 kuchaytirgichni shu holatda navbatdagi sinxronizatsiya impulsining kelguniga kadar ushlab turadi.
Komparator holatining oʻzgarishi S8 kondensatorining qayta zaryadlanishiga va V17 tranzistorining ochilishiga (Mantiqiy «0»ning shakllanishiga olib keladi ─ 9.2.3 rasm, U_E11) olib keladi. Bunda D1 mikrosxemaning 3 va 11 chiqishida mantiqiy «1» signali shakllanadi, uning davomliligi V11 va V12 diodlarning katodlarida nolь potentsialining yoʻqligida R17-C8 zanjirning parametrlari va V17 tranzistorning bazasiga berilayotgan siljituvchi kuchlanish kattaligi bilan aniqlanadi. Impulьs davomliligi kattaligi R28 rezistori bilan rostlanadi. S8, V17, R17, C8 elementlari boshqaruvchi impulьs davomliligini shakllantirishga tegishli.
SHakllangan impulьs D1 mikrosxemaning 4 va 10 kirishlariga tushadi va sinxronizatsiya uzelining ruxsat beruvchi signali bilan mos kelganida V13 yoki V14 chiqish tranzistorlarining bittasi orqali blok chiqishiga oʻtadi (vыxod 3 yoki 2). V13 va V14 tranzistorlarining oziqlantirish kuchlanishi U_P 20...50 kGts chastotali toʻg‘riburchakli impulьslar boʻlgani uchun, unda boshqarish blokining chiqish impulьslari ham yuqori chastotali toʻldiruvchiga ega. 60 elektr gradus siljitilgan ikkinchi chiqish impulsi BFU boshqa faza tiristorlarining tegishli tranzistori (V13 yoki V14) bazasiga kelayotgan signallar shakllanadi.
Integral rostlagich (A1-S3) va V10-R6 elementlardagi teskari bog‘lanish zanjiri U_UPR boshqaruv signaliga mos ravishda tiristorlarni boshqarish burchagini stabilizatsiyalash uchun moʻljallangan. Komparatorning chiqishidagi boshqarish burchagiga proportsional kuchlanish teskari bog‘lanish signali sifatida foydalaniladi. SHakllantirilgan boshqaruv impulьslari kuch blokiga tushadi, UKE-L-3101 qurilmasi uchun kuch blokining printsipial sxemasi 9 rasmda keltirilgan. Kuch bloki (BS)ning tarkibiy qismi boʻlib A1 bloki ─ quvvat kuchaytirgichlar va impulьsli transformatorlar bloki xizmat qiladi. BFUdan Upr.V1...Upr.V6 signallari orqali boshqariladigan quvvat kuchaytirgichlari (V2, V6, V8, V12, V14, V18 tranzistorlari) BS tiristorlarini talab etilgan amplitudali boshqaruv impulьslari shakllantirish uchun moʻljallangan. T1...T6 impulьsli transformatorlari kuch zanjirlari va boshqaruv zanjirlarini galьvanik ajratishni ta’minlaylar.
Xulosa
Sanoatda tiristorli boshqariluvchi toʻg‘rilagichlar negizida qurilgan tarmoqdan yetaklanuvchi noreversiv oʻzgarmas tok oʻzgartgichlarining keng tarqalishi kuzatilmoqda. Ularning eng koʻp qoʻllanilishi uchraydigan soha ─ oʻzgarmas tok yuritmalari, ular oqimli liniyalar va turli ishlab chiqarishlarda ayrim mashinalar tezlik rejimlarini boshqarish uchun moʻljallangan. Oʻzgartgichlar tezlik yoki dvigatelning EYuK-si boʻyicha oʻzgarmas tok noreversiv elektr yuritmalarini qurish imkoniyatini ta’minlaydi.
Oʻzgartgichlar tiristorlarini boshqarish impulьs-faza boshqaruv tizimsi (SIFU) orqali amalga oshiriladi. SIFU oʻzgartgich qurilmasi ventillarining boshqaruv elektrodlariga uzatiladigan impulьslarning aniq shakli va davomliligi, impulьslarni fazalar boʻyicha taqsimlash va uzatish momentini oʻzgartirishga qodir impulьslarni generatsiyalash va shakllantirish uchun moʻljallangan. Hozirgi vaqtda turli qurilmalarning SIFU-larini unifikatsiyalashga intilish, moyillik koʻrinmoqda. Ayniqsa buni UKE-L-3101 va EKL-3102 tipidagi elektr yuritmalarni boshqarish qurilmalari misolida kuzatish mumkin.
EKL-3102 elektr yuritmasi (elektr yuritma komplekti yengil sanoat uchun, nominal 115 va 230 V toʻg‘rilangan kuchlanishga moʻljallangan noreversiv, statik oʻzgartgichlar bilan) poligrafik, tekstilь va yengil sanoat ayrim mashinalari va liniyalarini boshqaradi, egiluvchan material (gazlama, iplar, kimyoviy tolalar)ni transportirovkasi va ishlov berish chog‘ida belgilangan tarangligini ta’minlaydi.