Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti nukus filiali

1. O‘QUV MATERIALLAR 

1.1. MA`RUZALAR MAVZULARI 

5-SEMESTR 

1-MA`RUZA. KIRISH. VEB TEXNOLOGIYALAR VA DASTURIY 

VOSITALAR. INTERNET TARMOG'INING ASOSIY 

TUSHUNCHALARI VA TAMOYILLARI. 

Reja: 

1. Kirish 

2. Veb texnologiyalar va dasturiy vositalar 

3. Internet tarmog'ining asosiy tushunchalari va tamoyillari 

 

Kirish 

Zamonaviy  kompyuter  va  axborot  texnologiyalarinin  iqtisodiyot,  fan 

va talimning barcha soxalariga keng joriy etish, xalqaro axborort tizimlariga, 

shu  jumladan  Internetga  kirib  borishni  kengaytirish,  yuqori  malakali 

dasturchilar tayyorlash darajasini oshirish masalasi davlat siyosati darajasiga 

ko‘tarildi. 

Internet  quyidagi  imkoniyatlari  bilan  afzaldir,  bu  axborotga  ega 

bo‘lish,  yangiliklar  bilan  tanishish,  bilimga  ega  bo‘lish,  o‘qish,  ilg'or 

texnologiyalar  va  tajribalar  bilan  tanishish,  ish  munosabatlarini  tezda  xal 

qilish,  istemolchining  talabi  va  muammolarini  bilish,  maxsulot  baxosini 

nazorat qilish imkoniyatlaridir. Uning yordamida malumotlar uzatish, qabul 

qilish, boshqarish va tasvirlash mumkin. 

Hozirgi  kunda  sanoatning  barcha  sohalarida  reklama  asosiy  rolni 

o‘ynamoqda.  Internet  esa  bu  yo‘lda  asosiy  vosita  bo‘lib  xizmat  qilyapti. 

Internet  orqali  reklama  qilish  uchun  ana  shu  tashkilotning  web  saxifasini 

yaratish kerak bo‘ladi.  

Internet  -  sayyoramiz  miqyosidagi  kompyuter  tarmoqlarining 

birlashmasidir. Agar kosmik stanstiya a‘zolarining E-mail dan foydalanishini 

inobatga  olsak  internetning  sayyoramiz  sarhadlaridan  chiqqanini  ham 

ko‘rishimiz mumkin.  

Butun  dunyo  o‘rgimchak  to‘ri  WWW  (World  Wide  Web)  -  bu  ko‘p 

sonli  o‘zaro  bir-biriga  bog‘langan  hujjatlardir.  Web  sahifada  boshqa  Web 

sahifalar  bilan  bog‘lovchi  chekli  gipermurojaat  bo‘ladi.  Gipermurojaat 

mexanizmini bir necha so‘z bilan izohlash qiyin, lekin kamida bir marta Web 

sahifaga kirib ishlagan odam buni darhol tushunadi. 

---

5 

 

Gipermurojaat  butunjahon  o‘rgimchak  to‘ridan  hujjatning  URL  deb 

nomlanuvchi  manzilini  qidirishda  ishlatiladi.  Biz  bilamizki  Web  sahifaning 

asosiy  mohiyati  axborotni  tacvirlash  va  uni  har  bir  foydalanuvchi  uchun 

ochib  berishdir.  Bunda  bir  qancha  funkstional  cheklanishlar  mavjud,  ya‘ni 

biz oldindan Web sahifani ko‘ruvchining kompyuteri qanday,  monitorining 

imkoniyati qanday va ko‘rish oynasining qanday o‘lchamda o‘rnatilganligini 

bilmaymiz.  Biz  hattoki  foydalanuvchining  qanday  operastion  muhitda 

ishlayotganini  ham  bilmaymiz.  Web  sahifa  esa  INTEL  mashinada  ham 

Makentoshda  ham  bir  xil  ko‘rinishda  bo‘lishi  kerak.  Foydalanuvchi  o‘z 

operastion  muhitida  qanday  yozuv  shriftlar  o‘rnatganligi  yoki  uning 

videokartasi  qancha  rangni  ko‘tara  olishi  ham  malum  emas.  Yuqoridagi 

malumotlarning  yo‘qligi  yoki  etarli  emasligi  umumaxborot  almashish 

tilining paydo bo‘lishiga to‘siq bo‘lishi kerak edi, lekin bunday bo‘lmadi. 

Gap  shundaki  1986  yili  xalqaro  standartlashtirish  tashkiloti  (ISO) 

tomonidan qog‘ozdagi hujjatni ekranda tasvirlash imkonini beruvchi hamma 

variantlarni etiborga olgan SGML (Standart Generalired Markup Language) 

tili  yaratildi.  Hamma  imkoniyatlarni  etiborga  olgan  kuchli  sistema  ishlab 

chiqildi. 

Web-sahifalarni  yaratish  va  undan  foydalanish  ta‘lim  tizimida  ham 

muhim ahamiyat kasb etadi. Ta‘limda Web-sahifalardan nafaqat tijorat yoki 

namoyish vositasi sifatida, balki bilim berish maqsadlarida ham foydalanish 

mumkin.  Albatta  bunda  ta‘lim  masofadan  turib  amalga  oshiriladi.  Bunday 

ta‘lim  berish  jarayoni  o‘qituvchi  va  o‘quvchi  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  muloqot 

qilmasdan  olib  boriladi.  Buning  uchun  ta‘lim  beruvchi  (oliy  o‘quv  yurti, 

maktab  va  boshqalar)  o‘qitiladigan  predmetga  tegishli  ma‘lumotlarni  Web-

sahifalarga  har  xil  ko‘rinishlarda  (matn,  rasm,  jadval,  animastiya,  tovushli 

ma‘lumot  va  xatto  video  tasma  ko‘rinishida)  joylashi  kerak.  O‘quvchi  esa 

dunyoning  hohlagan  joyidan  turib  Internet  orqali  bu  ma‘lumotlardan  bilim 

olishi  mumkin.  Ta‘limning  bunday  ko‘rinishi  masofaviy  ta‘lim  deb 

yuritiladi.  Masofaviy  ta‘lim  bugungi  kunga  kelib  dunyoning  ko‘plab 

rivojlangan  davlatlarida  qo‘llanilib  kelinmoqda.  Masofaviy  ta‘limdan 

foydalanish  natijasida  vaqt  va  pulni  tejash,  ortiqcha  ovvoragarchiliklarsiz 

bilim  olish  imkoniyatlariga  ega  bo‘linadi.  Bunday  imkoniyatlarni  bizga 

Web-sahifalari  yaratib  beradi.  Ma‘lum  predmetga  tegishli  ma‘lumotlarni 

(matn,  rasm,  jadval,  animastiya  va  boshqalarni)  sahifalarga    joylab,  ularni 

doimiy  ravishda  to‘ldirib  borish,  o‘quvchilarni  bilimlarini  baholash  uchun 

nazorat  test  savollarini  kiritish  imkoniyatlari  mavjud.  Buning  natijasida 

---

Kalmuratov. B 

o‘quvchining  olgan  bilimini  nazorat  qilish,  baholash  imkoniyatlari  paydo 

bo‘ladi.  Bu  esa  Web-texnologiyadan  ta‘limda  foydalanishning  eng  optimal 

variantlaridan biri hisoblanadi.