Va inshootlardan foydalanish jarayoniNİ tuzish darsning maqsadi

Kerakli material va jihozlar:

1. 
   Zuev V.I, Asatov. SH.I. O.Kadirxodjaev, Ataxadjaev A.A. ―Himoyalangan joy sabzavotchiligi‖ T-2018 y. (darslik)
   
2. 
   Ostonaqulov T.E., Xolmirzaev B.X., Narzieva S.X., Hamdamova E.I., Komilova M.M., Sanaev S.T. Meva-sabzavotchilik va polizchilikdan amaliy mashg’ulotlar. Samarqand. 2004 y. 259 b.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya etilgan qishloq xo’jalik ekinlari davlat reestri. Toshkent.2020.
   
4. 
   Yaqin joylashgan issiqxona, parnik va isitilgan erlardagi navbatlab ekishlarning namunaviy sxemasi, plakat - jadvallar.
   
5. 
   Turli inshootlarda o’stirilgan ekinlarning taxminiy hosildorlik jadvallari.
   
6. 
   Lineykalar, kalkulyator.
   

Ishning mazmuni: Navbatlab ekish turlari va u yoki bu ekinlarni ekish muddatlari tabiiy yoritilishga bog’liqdir. Janubiy rayonlarda qish kunlarining davomiyligi shimoliy rayonlardagiga nisbatan ko’proqdir. O’zbekistonda qish vaqtida ham quyosh radiatsiyasi yuqori bo’lganligi tufayli barcha ekinlarni istalgan vaqtda o’stirish mumkin.
Qishki issiqxonalar. O’zbekistonda qishki issiqxonalardan ratsional va yuqori samarali foydalanish maqsadlarda uch navbatlash bo’lgani ma‘qul: Kuzgi-qishki, bahorgi (o’tuvchi), qishki-bahorgi. Issiqxonalarda navbatlab ekish nisbati quyidagicha bo’lishi kerak: kuzgi-qishki - 60, o’tuvchi - 40 va qishki-bahorgi (kuzgi-qishki yig’ishtirib olingach) - 60 %.

1-rasm. Kichik gabaritli inshootlarda selderey yetishtirish

Kuzgi-qishki navbatlashning farqlovchi xususiyati shundaki, bu davrda yorug’lik, harorat pasayadi va kunning davomiyligi qisqaradi, bu esa o’z navbatida o’simliklarning o’sish va rivojlanish sharoitlarini yomonlashtiradi. SHuning uchun quyoshning sentyabr - oktyabrdagi yuqori radiatsiyasidan foydalanib, yuqoriroq hosil olishni ta‘minlash maqsadlarida sepish va ekish ishlarini ertaroq muddatlarda amalga oshirish kerak bo’ladi. Shu bilan birga bodring va pomidorning kechroq, ochiq erdan mahsulot olib bo’lmaydigan vaqtda hosilga kirishi maqsadga muvofiqdir. Pomidor va bodring ko’chatlarini ekishning eng yaxshi muddatlari: Qoraqalpog’istonda iyul oxiri avgust boshlari, Qashqadaryo viloyatida avgust oxiri, Toshkent va Samarqand viloyatlarida 10-15 avgust, Farg’ona vodiysida 15-20 avgustdir. Qishki-bahorgi navbatlashning farqlovchi xususiyati harorat va yoritilishning ortib borishidadir. Hosildorlik kuzgi-qishki almashinishga ko’ra deyarli ikki marta ortadi.

O’zbekiston sabzavot - poliz ekinlar va kartoshkachilik ilmiy tekshirish instituti qishki oynavand issiqxonalar uchun ekinlarni navbatlab ekishning quyidagi sxemasini taklif etgan.