Va axborot texnologiyalari

O‘QUV-METODIK QO‘LLANMA
4-dars. AXBOROTNI KODLASH.  
AXBOROT O‘LCHOV BIRLIKLARI 
№
O‘tiladigan modullar
Hosil qilinadigan bilim va ko‘nikmalar
1
Axborotlarni kodlash va 
qayta tiklash usullari
Axborotni kodlashdan maqsad axborot turlari va usullari 
haqida bilish, eng qadimgi kodlash usullari haqida 
ma’lumotlarni aytib bera olish.
2
Kod, kodlash va dekodlash, 
shifrlash va deshifrlash, 
kriptografiya tushunchalari
Kodlash, dekodlash, shifrlash, deshifrlash tushunchalarini 
aytib bera olish. Kriptografiya fani haqidagi ma’lumotga 
ega bo‘lish.
3
Ikkilik kodlash. Raqamli 
axborot
Ikkilik kodlashning prinsiplari, ularning kompyuter 
texnikasiga bog‘liqlik darajasini bilish.
4
Axborotning hajmi va 
o‘lchov birliklari
Bit, bayt, Kbayt, Mbayt, Gbayt o‘chov birliklari qiymatlarini 
bilish va axborot hajmini hisoblash amallarini bajara olish.
Kasbiy maqsad (motivatsiya)
. Raqamli texnologiyalar istiqbolli kasblarning ajralmas va muhim 
qismidir.
Kognitiv maqsad (rivojlantiruvchi)
. Rivojlanib borayotgan axborot texnologiyalari yo‘nalishini yangi 
ma’lumotlar bilan boyitish.
I. Tashkiliy qism
Salomlashish, davomatni aniqlash, uy vazifasini tekshirish
Darsning turi
nazariy
O‘qitishning usul va 
texnologiyalari
“Case-usuli”, “Step-by-step” usullari
O‘qitish shakllari
yakka tartibda, qatorlar bilan, jamoa bilan ishlash
AKT va interfaol vositalar
 
o kompyuter
 
o elektron doska
 
o smart doska
 
o proyektor
 
o televizor
 
o kolonkalar
Ko‘rgazmali qurollar va 
o‘qitish vositalari
 
o darslik
 
o taqdimot
 
o video
 
o rasmlar
 
o plakatlar
 
o tarqatma kartochka-vazifalar
 
o amaliy vazifalar 
 
o laboratoriya vazifalari
 
o test varaqalari
 
o so‘rovnoma
II. Motivatsiya
Kompyuterlarning rivojlanishiga sabab bo‘lgan 2 ta raqam.
III. Yangi tushunchalar
Axborotni kodlash, kod, dekodlash, shifrlash, deshifrlash, ikkilik 
kodlash, raqamli axborot o‘lchov birliklari, axborot hajmi.
Ta’limiy maqsad
Darsning texnologik xaritasi va ssenariysi
@edurtm_uz

---

40
Qo‘llaniladigan resurslar
Tarqatma 
vazifalar
Taqdimot
Videodars
Audiodars
Internet-resurs
4-mavzu.pptx
4-mavzu.avi
4-mavzu.mp3 
http:\www.dr.rtm.uz.
Yangi mavzu 
O‘qituvchi:  Ayting-chi,  axborotlarni  maxfiy  saqlash  qaysi  davrdan  boshlangan  va  qanday 
ko‘rinishlarda bo‘lgan? 
O‘quvchilarning javoblari qabul qilinadi va eng yaxshi javob bergan o‘quvchilarga stikerlar beriladi. 
O‘qituvchi: Bugungi darsimizda o‘tiladigan yangi mavzuni taqdimotdan boshlaymiz. Diqqat bilan 
taqdimotni kuzating va savollarga to‘g‘ri javob bergan sinfdoshingizga stikerlarni tayyorlab turing. 
Taqdimot so‘ngida o‘quvchilar o‘zlari tayyorlab kelgan stikerlarni bilimdon sinfdoshlariga topshiradi. 
Eng ko‘p stiker to‘plagan o‘quvchi “A’lo” baho bilan taqdirlanadi.
Daftarga yozib oling!
Kod – axborotlarni tasvirlashda ishlatiladigan shartli belgilar sistemasi. 
Kodlash – maxsus kodlar orqali axborotlarni bir ko‘rinishdan ikkinchi qulay ko‘rinishga o‘tkazish 
jarayoni.
Dekodlash – kodlangan axborotning mazmunini qayta tiklash.
Kodlash usullari: alifboni surish, alifboni raqamlar bilan kodlash, aralash kodlash, ikkilik kodlash. 
Ikkilik raqamlar orqali kodlash – 0 va 1. 
Axborot o‘lchov birliklari – bit, bayt, Kbayt, Mbayt, Gbayt. 
Mustaqil ish 
“Kim chaqqon?” usulini qo‘llagan holda mavzu bo‘yicha mashqlar bajarish: 1, 2, 3-mashqlar doskada 
yozib tushuntiriladi. Savol va topshiriqlardagi vazifalarni esa o‘quvchilar mustaqil bajaradi. 
Olinadigan javoblar:
 
1-mashq. 1-jadval asosida bajariladi. Javob: YOSHLIK
2-mashq. 
A) 10 08 02 04 17 13 04 19 08 10 01; 
B) 01 21 19 14 12 01 19 08 10 01;
C) 19 04 22 13 14 11 14 06 08 23 01; 
3-mashq. 30 bayt = 240 bit; 
4-mashq. (33*40) * 24 = 31680 katak;
5-mashq. 379, 397, 739, 793, 937, 973.
Dars
4
@edurtm_uz

---

41
5-SINF DARSLIGI BO‘YICHA