V. V. Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi elektr jarohatlarini ancha keyin: 1863 yilda o’zgarmas va 1883 yilda o’zgaruvchan tokni ta’siri yozilgan

Inson tanasidan o’tayotgan tokning turi.
 
Tokni kuchini insonga turli ta’sir ko’rsatadi. Ko’rsatgan ta’siriga qarab 
quyidagi tok qiymatlariga ajratiladi: 
-Tokni sezish chegarasi. O’zgaruvchan tokni 50 gs va miqdori 0.1 - 
1.5
mA, o’zgarmas tokni miqdori 5-7 mA. Shu holatda inson qo’l panjalari 
titraydi va issiqlikni sezadi; 
-Qo’yib yuboradigan tok. O’zgaruvchan tokni miqdori 8-10 mA, o’zgarmas tok 
uchun 20-25 mA. Shu holatda inson og’riq sezadi badani qiziydi. 
-Ushlab qoladigan tok. O’zgaruvchan tokni miqdori 10-15 mA, o’zgarmas tok 
uchun 50-80 mA. Shu holatida qo’l mushaklari keskin qisqariladi, shok holati 
kuzatiladi, nafas olish qiyinlashadi, va inson o’zini tanasini boshqarib ololmaydi. 
-Fibrilyasion tok. O’zgaruvchan tok miqdori 100 mA, o’zgarmas tok uchun 
300mA. Shu holatda insonni yurak mushaklari tartibsiz qisqariladi, ishlash tartibi 
buziladi, natijada qon aylanish tizimi ishdan chiqadi. 
b)
Inson tanasidan o’tayotgan tokni davom etish muddati.
 
Inson tanasidan o’tayotgan tokni davom etish muddati ham katta ta’sir 
ko’rsatadi, qanchali tok vaqti ko’p bo’lsa, shunchalik havfi oshaveradi. Shu holatda 
insonni yurak mushaklari tartibsiz qisqariladi, ishlash tartibi buziladi, natijada qon 
aylanish tizimi ishdan chiqadi. 

---

7
T
fazasi yurakning eng xavfli fazasi hisoblanadi. Tok yurakdan o’tayotgan 
vaqtda yurakning fibrilyasiyasi kuzatilinadi, unung davomiyligi 0,2 sek teng.
34-
rasm. Tokni yurak 
T
kardiosikl fazasi vaqtida o’tish havfi 
a)
cog’ odamning elektrokardiogrammasi; б) o’tayotgan tok miqdorini vaqtga 
bog’liqligi 
d)
 
Inson tanasidan tokni o’tgan yo’li.
 
Inson tanasidan tokni o’tgan yo’li ham katta ahamiyatga ega. Agar elektr tok 
muhim organlaridan yurak, o’pka, miyalaridan o’tgan bo’lsa o’ta xavfli, boshqa 
yo’llardan o’tgan bo’lsa, hatari kamroq bo’ladi. 
Inson tanasidan o’tayotgan tok eng ko’p uchraydigan yo’llari aniqlangan. Tez 
uchrab turadigan yo’l o’n qo’l-oyoqlar, undan keyin, qo’l- qo’l va chap qo’l-
oyoqlar. 
c)