V. S. Raxmanova

Yakunlovchi  bosqich  –  hosil  qilingan  ovozni  nutqqa  kiri-
tish.
  Nutqni  tiklash  ishlarini  3–4  yashar  bolalarda  muttasil  3–4 
oy  mobaynida  olib  borilsa,  ayniqsa  yaxshi  natijalarga  erishish 
mumkin.
Kasallikni  davolashdan  ko‘ra,  uning  oldini  olish  oson  degan 
gap bor. Ovoz kishining butun umri davomida rivojlanib boradi. 
Bu vaqtda ovoz turlicha zararli ta’sirlarga uchraydi. Bu ta’sirlarga 

---

121
uzoq vaqt davomida ko‘p marta berilib turish ovozning u yoki bu 
darajada buzilishiga olib keladi.
Ota-onalar,  bog‘cha  tarbiyachilari,  maktab  o‘qituvchilari 
ovoz  buzilishlarining  oldini  olishlari  kerak.  Profilaktika  ish
-
lari  ilk  bolalik  chog‘idan  boshlanadi,  bunda  ovoz  rivojlanishida 
bo‘lib  o‘tadigan  mutatsiya  davri  alohida  ahamiyat  kasb  etadi. 
Profilaktika  ishlari  nuqsonlarning  oldini  olish,  sog‘lom  ovoz
-
ni  tarbiyalash,  ovozni  mashq  qilib  borishni  o‘z  ichiga  oladi. 
Umumgigiyena  talablariga  rioya  qilish,  organizmni  shamollash-
dan  saqlash  kabi  ehtiyot  choralari  ham  profilaktika  jumlasiga 
kiradi. Mumkin qadar baland ovozda gapirmaslik, ayniqsa gripp, 
laringit  kasalliklari  vaqtida  ashula,  she’rlar  aytishdan  saqla-
nish  kerak.  Uzoq  vaqt  tinmay  qo‘shiq  aytish  ham  ancha  zararli. 
Bundan  tashqari,  yugurishdan  so‘ng  va  qattiq  hayajon  vaqtida 
ashula  aytmaslik  lozim,  chunki  bunda  nafasga  zo‘r  kelib,  ovoz 
noto‘g‘ri  hosil  bo‘ladi.  Ovoz  apparatidan  o‘z  o‘rnida  foydalanish 
zarur. Boshqa ovoz diapazonida gapirishga harakat qilish, ashula 
aytish repertuarini noto‘g‘ri tanlash ham ovozda o‘zgarishlar ro‘y 
berishiga olib keladi.
O‘smirlar  esa,  ovoz  mutatsiyasi  davrida  ma’lum  muddat 
past roq  ovozda  gapirishadi,  ashula  aytmasliklari  maqsadga  mu-
vofiqdir.
Xronik  tonzillit,  adenoid,  poliplarga  vaqtida  davo  qilish  va 
bularning  oldini  olish,  vaqt-vaqti  bilan  otolaringolog  tekshiru-
vidan o‘tib turish ham ovoz nuqsonlari profilaktikasiga yordam 
beradi.