V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

Bu
rg
‘il
as
h u
su
lla
rn
in
g t
asn
ifi
.

---

17
Shartli ravishda, zarbali burg‘ilash mashinalari qatoriga kavjoy-
da ishlaydigan burg‘ilash mashinalarining 90% i va undan ham kam
-
roq quvvatlilari kiradi:
N
y
 > 10
N
B
;
Aylanma-zarbali burg‘ilashda kesuvchi qism – koronka (qopla-
ma) jinslarga zarbali kuchlanishni o‘q yo‘nalishidagi ta’siri natijasi-
da botirib bir vaqtning o‘zida burg‘i asbobining aylanishi natijasida 
jinslar uvalanib boradi. Burg‘ilashning bunday turi shpur yoki skva-
jina tubidagi jinslarga ko‘p miqdordagi energiyani yetkazadi, shu sa-
babli aylanma-zarbalovchi burg‘ilash yuqori unumdorligi bilan ajra-
lib turadi.
Aylanma-zarbalash mashinalarida aylanish mexanizmining ta’sir 
etuvchi quvvati zarbali mexanizmning quvvatiga nisbatan anchagi-
na yuqori.
Bunday burg‘i turi uchun 
N
d
 > 10
N 
nisbat o‘rinli bo‘ladi.
Aylanma-burg‘ilash usuli mahkamlik koeffitsiyenti 
f
 = 6 – 11 bo‘l-
gan jinslarda qo‘llaniladi.
Bundan yuqori bo‘lgan qattiqlikdagi jinslarni burg‘ilashda shpur 
yoki skvajina tubidagi jinslarni, asosan, zarbalovchi kuchlanish hi-
sobiga ushalib parchalanishi yuzaga keladi. Bunda asbobni aylanti-
rish  uchun  kam  quvvat  sarflab,  o‘qli  kuchlanishni  ham  kamayti-
rishga to‘g‘ri keladi, chunki katta kuchlanish bunday jinslarda burg‘i 
asbobini botirilishiga imkoniyat yaratmaydi va asbobning ko‘proq 
yemirilishiga olib keladi. Shunday qilib, juda mahkam jinslarda 
zarbalab-aylanma va zarbalab burg‘ilash usullarini qo‘llash maq-
sadga muvofiq bo‘ladi. Zarbalab-aylanma burg‘ilashda, burg‘i asbo
-
bi aylanish energiyasining ta’sir kuchi sababli shpur yoki skvajina 
tubining maydalangan jinslar bo‘laklaridan va massivdan ajralmay 
qolgan bo‘lagini va ko‘p bo‘lmagan miqdorda jinslarni kesish yo‘li 
bilan massivdan ajratadi.
Burg‘ilash usullarining tasnifi sxemasida tog‘ jinslarining fizika
-
viy-mexanikaviy xususiyatlariga bog‘liq holda burg‘ilash usullari-
ni qo‘llash doirasi keltirilgan (1.1-jadval). Qattiq, mustahkam tog‘ 
jinslarida asosan zarbalovchi burg‘ilash usuli qo‘llaniladi. Yumshoq 
jinslarda esa ularni tig‘li asbob bilan kesib burg‘ilash usuli keng 
qo‘llaniladi.
2 – Burg‘ilash va portlatish ishlari

---

18
1.1-jadval
Burg‘ilash 
usullari
Burg‘illash  
asboblari
Burg‘ilash 
dastgohlari va 
uskunalari
Shpur yoki  
skvajina  
diametri,  
mm
Jinslar qattiq-
ligiga qarab 
qo‘llaniladigan 
uskunalar
1
2
3
4
5
Yer osti ishlarida
Aylanma
Qattiq qotish-
madan yasal-
gan keskich
Parma, СБВ 
dastgohi
40–50
8 dan 
kichikroq
—”—
Sharoshkali 
doloto
СБШ dastgohi
110–150
6 dan 
kichikroq
Aylanma- 
zarbalovchi
Qattiq qotish-
mali koronka
Burg‘ilash qu-
rilmasi БУ
42–52
8–14
Zarbalab- 
buriluvchi
Qattiq qotish-
mali koronka
СБУ dast
-
gohi alohi-
da pnevmo-
zarbalagich 
bilan
60–85
6–20
—”—
Botiriluvchi  
pnevmo-
zarbalagich  
bilan
85–105 .
6–20
Konlarni ochiq usulda ishlatishda
Aylanma
Qattiq qotish-
mali keskich
СБР dastgohi
125–160
2–6
Aylanma
Sharoshkali 
doloto
СБШ dastgohi
145–320
6–18
Zarbalab buri-
luvchi
Qattiq qotish-
mali koronka
СБУ dastgohi
105–200
10–18
Zarbalovchi
Po‘lat doloto
СБК dastgohi
320
10–18
Termik
–
СБО dastgohi
180–250
14–20
Skvajina burg‘ilash jarayonida burg‘ilash natijasi yuqori bo‘li-
shini ta’minlash uchun skvajina tubidagi ushatilgan jinslarni siqil-
gan havo yordamida chiqarib tashlash kerak. Hozirgi davr dastgoh-
larining  har  xil  o‘lchamdagi  skvajinalar  burg‘ilashda  sarflaydigan 
siqilgan havo miqdorini quyida keltiramiz:
Doloto diametri, mm   . . . . . . . . . . . . . . 127–145 171  214  243  320
Sarflanadigan siqilgan 
havo miqdori, m
3
/min . . . . . . . . . . . . . . 7 
14 18  25 50

---

19