V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

5.5-§.  PIROTEXNIK RELE
Adashgan – daydi tok bo‘lishi mumkin bo‘lgan joylarda va bosh-
qa xalaqit etuvchi to‘siqlar mavjud bo‘lgan joylarda elektr usuli qo‘llab 
portlatishga imkon bermasa, qisqa sekinlatkichli pirotexnik rele 
qo‘llanish  maqsadga  muvofiq  bo‘ladi.  Agar  portlatish  tarmog‘i  de-
tonatsiyalanuvchi pilikdan tuzilgan bo‘lsa, u portlash vaqtini zarur 
bo‘lgan intervalda (oraliqda) sekinlashtirilishini ta’minlaydi.
1972-yildan beri yer yuzasida olib boriladigan portlatish ishlarida 
pirotexnik rele КЗДШ-69 qo‘llanilmoqda (5.8-rasm). Bu relening ish
-
lash prinsipi shundan iboratki, detonatsiyalanuvchi pilikdan yasalgan 
portlatish tarmog‘ini sun’iy ravishda uzib-uzib portlatish uchun rele 
joylashtirilgan. Detonatsiyalanuvchi pilikning uchi reledagi portlatish 
tarmog‘iga birining uchiga ikkinchisini qo‘yib, mahkamlab bog‘la-
nadi. Magistralni portlatganda reledagi pilikning bir uchi portlaydi, 
detonatsiyaning qizigan mahsuloti bir zumda diafragma trubkasi ning 
bo‘sh qismiga uning teshigi orqali o‘tadi, natijada sekinlatuvchi tarkibi 
alangalanadi, uning alangasidan belgilangan vaqt oralig‘ida (intervali-
da) maxsus kapsul portlaydi. Ushbu kapsul-detonatsiyalanu vchi pilik-
da portlashni qo‘zg‘atib, keyin portlash tarmog‘ini portlatadi. Metall 
trubkaning ichi bo‘sh qismida qalpoqcha va diafragma joylashtiril-
gan bo‘lib, u reledagi detonatsiyalanuvchi pilik bo‘lagining sekinlatuv-
chi tarkibining detonatsiyalanish mahsuloti ning zarbali ta’sirini ka-
maytirishga xizmat qiladi. Sekinatuvchi tarkibning massasi (og‘irligi) 
0,25–0,45 g bo‘lib, mis oksidi va aluminiy kukunidan tuzilgan. Sekin-
latish vaqti sekinlatkich ustunchasining balandligi va uning zichligi-
ga bog‘liq. Zarurat bo‘lganda sekinlatish oralig‘ining releda belgilan-
5.8-rasm.