V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

Nitroglitserin 
(glitserintrinitrat) kimyoviy toza holatda moyli, 
yopishqoq, rangsiz, tiniq, shaffof suyuqlik. Texnikaviy nitroglitse-
rin sariqroq yoki sariq qo‘ng‘ir rangda, shirinroq-kuydiruvchi ta’mga 
ega. Nitroglitserinni azot va sulfat kislotalar aralashtirilgan sof, juda 
toza glitserinni maxsus ishlov berish yo‘li bilan olinadi.
Nitroglitserinning zichligi harorat 4 va 20°C bo‘lganida 1,614 
va 1,591 g/sm
3
 ni tashkil etadi. Nitroglitserinning mexanik ta’sirga 
yuqori sezgirligi tufayli va odatdagi haroratda suyuq holatda bo‘lgan-
ligi uchun uni toza holatda portlovchi modda sifatida portlatish ish-
lariga qo‘llanish mumkin emas. Oz miqdordagi nitroglitserin yondi-
rilganda ochiq havoda yonadi. Yonish davomida, hatto nitroglitserin 
ozgina miqdorda bo‘lsa ham yengil detonatsiyalanishga o‘tadi.
Sof glitserin 13,2°C haroratda kristallashib qota boshlaydi. Qattiq 
holatda nitroglitserin mexanik ta’sirga sezgirroq bo‘lib, kapsul-deto-
natorning portlashiga kamroq sezgirlik ko‘rsatadi. Nitroglitserin – za-
harli modda. Odam terisiga tushsa, u odam organizmiga teri teshik-
chalari orqali o‘tib, bosh og‘rig‘i keltirib chiqaradi.

---

136
Yuqori haroratda nitroglitserin ko‘rinarli parchalana boshlaydi. 
Qo‘llanilayotgan nitroglitserinning kimyoviy turg‘unligi yod-krax-
malli qog‘oz yordamida aniqlanib, u harorat 72°C bo‘lganida 30 
minutdan kam bo‘lmasligi kerak. Suyuq nitroglitserin presslangan 
0,25 g simob qaldirog‘ining portlashidan detonatsiyalanadi, qattiq ho-
latida esa nitroglitserin presslangan 2 g simob qaldirog‘ining port-
lashidan detonatsiyalanadi.
Nitroglitserinning yuqori quvvatliligi va kollodion paxtani eritish-
li qobiliyati tufayli uning asosida quvvatli, suvga turg‘un plastik port-
lovchi moddalar tayyorlash mumkin. Bundan tashqari, nitroglitserin 
detonitlar, uglenitlar va boshqa ba’zi bir portlovchi moddalar tarkibi-
da foydalaniladi.